Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

Przed dwoma dekadami w Niemczech opracowano program ograniczania odpadów z tworzyw sztucznych, który polegał na pobieraniu niewielkiej dodatkowej opłaty za napoje sprzedawane w jednorazowych plastikowych butelkach i odzyskiwaniu tej opłaty przez klientów, którzy oddawali zużyte butelki do punktu zwrotu. Podobne zachęty stosowane są w wielu innych krajach.

Jednakże, według Antai Marcha - naukowca z Global Plastics Policy Centre na Uniwersytecie w Portsmouth, który przeprowadza niezależne oceny gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych na całym świecie, istnieje niewiele dowodów na to, że program ten faktycznie ograniczył użycie jednorazowych tworzyw sztucznych w Niemczech. Program ten zachęcał ludzi do zwrotu plastikowych butelek i zmniejszał w ten sposób ilość zaśmiecenia, jednak nastąpił również niezamierzony wzrost liczby butelek jednorazowego użytku. Być może wynikało to z faktu, że ludzie czuli się pewniej, kupując napoje w plastikowych butelkach, które miały być poddane recyklingowi.

Pytanie, czy polityka taka jak ta pomoże ograniczyć zużycie plastiku, jest kluczowe, ponieważ w świecie rosną obawy dotyczące skali problemu odpadów z tworzyw sztucznych. Według niepublikowanych szacunków Rolanda Geyera, ekologa przemysłowego z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara, z 8,7 miliarda ton odpadów z tworzyw sztucznych wyprodukowanych w latach 1950-2021 tylko 11% zostało poddane recyklingowi.

W 2019 roku, ponad dwie trzecie z 353 milionów ton (Mt) wyprodukowanych odpadów z tworzyw sztucznych zostało wysłanych na składowiska lub spalonych, a 22% (79 Mt) zostało źle zagospodarowanych - oznacza to, że pozostawiono je jako nieodebrane śmieci, porzucono w nieuregulowanych miejscach na lądzie lub w wodzie lub spalono na otwartej przestrzeni, zgodnie z raportem Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) z Paryża. Wraz z rosnącą produkcją tworzyw sztucznych, do 2060 roku przewiduje się potrojenie ilości odpadów rocznie do ponad miliarda ton, a roczne zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi (niewłaściwie zarządzana część) może się podwoić, jeśli nie zostaną wprowadzone żadne nowe polityki mające na celu powstrzymanie fali. Jednak w marcu 2023 roku Zgromadzenie Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska zatwierdziło historyczne porozumienie w sprawie zawarcia do końca 2024 r. światowego traktatu w sprawie tworzyw sztucznych. Przewidywany proces będzie obejmował wypracowanie zasad i sposobów ich egzekwowania. Naukowcy z całego świata pracują teraz nad zmniejszeniem zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Jedno podejście to badanie najlepszych zasad ograniczania produkcji, stosowania i utylizacji tworzyw sztucznych, podczas gdy inni badacze koncentrują się na wykorzystaniu technologii do poprawy recyklingu lub do stworzenia zupełnie nowych rodzajów plastiku. Kara Lavender Law, oceanograf z Sea Education Association w Falmouth w stanie Massachusetts, uważa, że porozumienie w sprawie światowego traktatu w sprawie tworzyw sztucznych jest bardzo pozytywnym znakiem i daje nadzieję, że zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi zostanie ograniczone. Steve Fletcher, dyrektor centrum polityki w Portsmouth, podkreśla, że potrzebne będą wszystkie trzy szerokie kategorie rozwiązań, aby efektywnie zmniejszyć odpady z tworzyw sztucznych. Chodzi o posiadanie systemu, który działa przez cały cykl życia tworzyw sztucznych - od produkcji, przez użytkowanie, aż po utylizację. W obecnej sytuacji na świecie istnieje wiele dobrych intencji, mających na celu ograniczenie odpadów z tworzyw sztucznych. Jednakże, do tej pory żadna z polityk nie została uznana za idealną. Istnieją zakazy lub podatki na niektóre rodzaje tworzyw sztucznych, takie jak torby jednorazowego użytku i pojemniki na wynos, a także przepisy dotyczące przemieszczania odpadów z tworzyw sztucznych przez granice międzynarodowe oraz systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Zespół z Portsmouth dokonał przeglądu ponad 130 polis różnego typu na całym świecie, korzystając z różnorodnych źródeł, takich jak artykuły naukowe, raporty branżowe, artykuły informacyjne oraz opinie ekspertów, aby dokonać oceny ich skuteczności w zmniejszaniu odpadów z tworzyw sztucznych.

Termin mikroplastiki jest mało znany i rozpoznawany przez większość ludzi, ale ONZ definiuje je jako małe cząsteczki plastiku o średnicy do 5 mm i uznaje ich obecność za zagrożenie dla środowiska morskiego. Mikrodrobiny plastiku są specyficznym rodzajem plastiku, który odgrywa dużą rolę w naszym ekosystemie i ma poważny wpływ na organizmy morskie. Niestety, ludzie na co dzień wchodzą w interakcję z mikroplastikami, a według ONZ, trawimy do 50 000 mikroplastików rocznie tylko z pożywienia. Mikroplastiki są wszędzie i mogą dostać się do naszej żywności poprzez zanieczyszczenie wody, gleby, powietrza i łańcuch pokarmowy. Nawet owoców i warzyw, które jemy, mogą zawierać mikrodrobiny plastiku, które zostały wchłonięte przez korzenie roślin. To zjawisko ma ogromne konsekwencje dla nas i dla naszego środowiska, dlatego ważne jest, abyśmy podejmowali działania mające na celu ograniczenie ilości mikroplastików w naszym otoczeniu.

Dodatkowo, możemy także wybierać produkty, które nie zawierają mikroplastików, takie jak kosmetyki bez mikroperł, a także zwracać uwagę na opakowania produktów, które kupujemy. Istnieją także inicjatywy społeczne i organizacje, które walczą z problemem mikroplastików, takie jak organizacja Ocean Cleanup, która działa na rzecz usuwania plastikowych odpadów z oceanów. W końcu, edukacja i podnoszenie świadomości na temat problemu mikroplastików są kluczowe dla zapobiegania dalszemu zanieczyszczeniu i ochrony naszego zdrowia i środowiska.

W Kenii, zakazane plastikowe torby na zakupy nadal są powszechnie stosowane przez większość sklepów spożywczych, pomimo wprowadzenia zakazu sześć lat temu. Handlarze warzywami i żywnością twierdzą, że nie otrzymali alternatywy, a władze nie zapewniły im wystarczającej pomocy przy przestrzeganiu zakazu. Według Ministerstwa Środowiska, posiadanie plastikowych toreb na zakupy pociąga za sobą surowe kary, w tym grzywny lub karę pozbawienia wolności. Pomimo tych przepisów, tworzywa sztuczne wciąż są dostępne na rynku, a Państwowy Zarząd Środowiska podejmuje działania przeciwko sprzedawcom stosującym się do zakazu. Dyrektor generalny Nema, Mamo Mamo, powiedział, że ponad 100 handlarzy i trzech hurtowników / dystrybutorów zostało aresztowanych i postawionych w stan oskarżenia za stosowanie zakazanych plastikowych toreb na zakupy. Powiedziano, że rządowy zespół składający się z wielu agencji, w tym Nema, Krajowej Służby Policyjnej, Kenijskiego Urzędu Skarbowego, organów celnych, zajmujących się zwalczaniem fałszerstw oraz innych agencji regulacyjnych, we współpracy z rządami hrabstw, pracuje całą dobę, aby upewnić się, że zakaz stosowania tworzyw sztucznych jest egzekwowany. Jednakże istnieją nieprawidłowości, ponieważ władze mają niewielu inspektorów ochrony środowiska oraz brakuje zasobów do przeprowadzenia skutecznego nadzoru i inspekcji na całym terenie kraju, w tym również na posterunkach granicznych. Nema podejrzewa, że zakazane tworzywa sztuczne pochodzą z innych krajów, takich jak Tanzania, Somalia i Uganda. Rząd boryka się również z wyzwaniami, między innymi na posterunkach granicznych Garissa, Mandera, Moyale, Busia, Taita Taveta i Namanga. W związku z tym, rząd zakazał używania tworzyw sztucznych jednorazowego użytku na obszarach chronionych. W dniu 5 czerwca 2019 roku, Kenia wprowadziła również zakaz używania tworzyw sztucznych jednorazowego użytku na plażach, parkach narodowych, lasach oraz obszarach chronionych. Zakaz ten dotyczy również wprowadzania na te tereny jednorazowych plastikowych butelek na wodę, kubków, talerzy, sztućców oraz słomek. Jednakże, mimo rygorystycznych środków, rynek kenijski wciąż jest zalewany zakazanymi tworzywami sztucznymi, nawet na obszarach chronionych. Równocześnie najlepsi naukowcy ostrzegają, że do 2050 roku w oceanach może znajdować się więcej tworzyw sztucznych niż ryb, co będzie miało jeszcze bardziej drastyczne skutki. Tworzywa sztuczne przedostają się do organizmów ludzkich wraz z owocami morza, napojami i nawet solą kuchenną. Przenikają przez skórę i są wdychane, gdy unoszą się w powietrzu. Według raportu UNEP, co roku do zbiorników wodnych trafia co najmniej 11 milionów ton plastiku. To odpowiada jednej śmieciarce wyrzucanej co minutę. Produkcja tworzyw sztucznych i zanieczyszczenie wpływają na potrójny kryzys planetarny związany ze zmianami klimatycznymi, utratą różnorodności biologicznej i zanieczyszczeniem, co może doprowadzić do katastrofy o globalnych rozmiarach. UNEP ostrzega, że narażenie na tworzywa sztuczne może zagrażać zdrowiu ludzkiemu, wpływając negatywnie na płodność, aktywność hormonalną, metaboliczną i neurologiczną, a otwarte spalanie tworzyw sztucznych przyczynia się do zanieczyszczenia powietrza.

Mimo to, wiele osób ma nadzieję, że trwające globalne wysiłki mogą odwrócić ten trend. 2 marca ubiegłego roku walka z zanieczyszczeniem tworzywami sztucznymi nabrała tempa, gdy przedstawiciele państw członkowskich ONZ poparli historyczną rezolucję na Zgromadzeniu ds. Środowiska ONZ, która ma doprowadzić do zakończenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi i ustanowienia prawnie wiążącego międzynarodowego porozumienia do 2024 roku. Ta rezolucja dotyczy całego cyklu życia plastiku, włączając w to produkcję, projektowanie i utylizację. Nema ma nadzieję, że przyjęta prawnie wiążąca umowa wzmocni jej pracę. Rezolucja została opracowana na podstawie trzech projektów z różnych krajów i powołała Międzyrządowy Komitet Negocjacyjny, który rozpoczął pracę w zeszłym roku, z ambicją ukończenia projektu globalnej, prawnie wiążącej umowy do końca 2024 roku. Oczekuje się, że przedstawi on prawnie wiążący instrument, który uwzględnia różnorodne alternatywy dotyczące pełnego cyklu życia tworzyw sztucznych, projektowania produktów i materiałów nadających się do ponownego użycia i recyklingu oraz potrzebę wzmocnionej współpracy międzynarodowej w celu ułatwienia dostępu do technologii, budowania potencjału i prowadzenia badań naukowych oraz współpracy technicznej. Kenia ma nadzieję, że rezolucje zgromadzenia ONZ pomogą krajom Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej skutecznie przeciwdziałać problemowi plastikowych odpadów. Jest to szczególnie istotne, ponieważ zakaz stosowania tworzyw sztucznych w różnych krajach EAC nie jest spójny. Rwanda wprowadziła całkowity zakaz używania plastikowych przedmiotów jednorazowego użytku, a Tanzania zakazała również jednorazowych tworzyw sztucznych. Uganda z kolei zakazała stosowania toreb polietylenowych o grubości poniżej 30 mikronów, ale ta polityka nie jest w pełni egzekwowana. Burundi wprowadziło zakaz plastikowych toreb na zakupy i niektórych opakowań, podczas gdy Sudan Południowy zakazał plastikowych toreb na zakupy. Jednakże, polityki i ich wdrażanie różnią się w poszczególnych krajach. Bez silnego konsensusu regionalnego i wdrożenia skutecznych polityk dotyczących odpadów z tworzyw sztucznych, łatwo jest, aby takie odpady przemieszczały się między miastami i krajami, zwłaszcza że większość granic Kenii jest "porowata", co ułatwia przepływ odpadów.

Eksperci alarmują, że ilość plastiku zanieczyszczającego oceany może potroić się do 2040 roku, jeśli nie zostaną podjęte natychmiastowe działania. Badania przeprowadzone na podstawie danych zebranych z 11 777 stacji morskich w sześciu głównych obszarach morskich od 1979 do 2019 roku pokazują, że rosnący poziom zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi był ignorowany przez zbyt długi czas. Według przewidywań, jeśli globalna polityka dotycząca zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi nie zostanie wprowadzona, ilość plastiku w oceanach może wzrosnąć o 2,6% do 2040 roku.

Marcus Erickson, współzałożyciel Amerykańskiego Instytutu Badań, podkreślił znaczenie przestrzegania międzynarodowych konwencji ONZ w zakresie kontroli zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Naukowiec zwrócił uwagę, że mikrodrobiny plastiku stanowią poważne zagrożenie dla zwierząt morskich i jakości wody. Paul Harvey, australijski naukowiec specjalizujący się w redukcji zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, określił dane z raportu jako "szokująco niezwykłe". Jest to kolejny sygnał, że natychmiastowe działania są potrzebne, aby zminimalizować wpływ plastiku na nasze środowisko naturalne. Organizacja Narodów Zjednoczonych prowadzi obecnie negocjacje w sprawie traktatu mającego na celu zwalczanie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. W celu skutecznego rozwiązania tego problemu, istnieje wiele działań, które mogą zostać podjęte przez społeczność międzynarodową.

Wymieniając najważniejsze

- Wdrażanie bardziej rygorystycznych zasad i przepisów, aby kontrolować zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi.

- Zwiększenie świadomości społecznej na temat szkodliwych skutków zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Opracowywanie i promowanie alternatyw dla tworzyw sztucznych.

- Zachęcanie do korzystania z produktów wielokrotnego użytku i biodegradowalnych.

- Tworzenie większej liczby zakładów recyklingu i poprawa efektywności procesu recyklingu.

- Przeprowadzanie regularnych akcji sprzątania, aby usuwać plastikowe odpady z oceanów.

- Opracowywanie innowacyjnych technologii usuwania plastikowych odpadów z oceanów.

- Zachęcanie do badań i rozwoju materiałów przyjaznych dla środowiska.

- Wspieranie i finansowanie organizacji działających na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Zakazywanie jednorazowych tworzyw sztucznych.

- Wdrażanie systemów kaucji za plastikowe butelki i inne materiały opakowaniowe.

- Podnoszenie podatków na wyroby z tworzyw sztucznych.

- Zachęcanie firm do przyjmowania zrównoważonych praktyk w ich działalności.

- Promowanie zrównoważonych praktyk turystycznych, w tym ograniczanie odpadów z tworzyw sztucznych.

- Zwiększanie kar dla firm i osób, które naruszają przepisy dotyczące zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Opracowanie lepszych systemów gospodarowania odpadami w społecznościach przybrzeżnych.

- Zwiększenie współpracy międzynarodowej w celu rozwiązania problemu zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Przede wszystkim, wdrożenie środków zapobiegających przedostawaniu się odpadów z tworzyw sztucznych do oceanów, takich jak poprawa gospodarowania odpadami na lądzie.

- Zachęcanie sektora rybołówstwa i żeglugi do przyjmowania praktyk przyjaznych dla środowiska.

- Zaostrz przepisy i przeprowadzaj bardziej rygorystyczne kontrole w celu ograniczenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, skupiając się na ograniczeniu produkcji i stosowania tworzyw jednorazowego użytku.

- Edukuj społeczeństwo na temat szkodliwych skutków zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi dla środowiska i zdrowia ludzi.

- Opracowuj i promuj alternatywy dla tworzyw sztucznych, takie jak produkty biodegradowalne lub wielokrotnego użytku, a także zachęcaj do ich stosowania.

- Rozwijaj innowacyjne technologie usuwania plastikowych odpadów z oceanów i przede wszystkim zapobiegaj ich przedostawaniu się do wód morskich.

- Wspieraj badania i rozwój materiałów przyjaznych dla środowiska oraz organizacje, które działają na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Zakazuj używania tworzyw sztucznych jednorazowego użytku i wprowadzaj systemy kaucji za butelki i inne materiały opakowaniowe.

- Podnoszenie podatków na produkty z tworzyw sztucznych, aby zniechęcić do ich używania i zachęcić do zrównoważonych alternatyw.

- Zwiększaj współpracę międzynarodową w celu rozwiązania problemu zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi i opracowania globalnych rozwiązań tego problemu.

- Zachęcaj sektor rybołówstwa i żeglugi do przyjmowania praktyk przyjaznych dla środowiska i zmniejszania ich udziału w zanieczyszczeniu tworzywami sztucznymi.

- Zachęcaj ludzi do ograniczania własnego zużycia i utylizacji plastiku poprzez przyjmowanie zrównoważonych nawyków, takich jak stosowanie wielokrotnego użytku toreb i pojemników oraz właściwe recykling.

Eksperci alarmują, że ilość plastiku zanieczyszczającego oceany może potroić się do 2040 roku, jeśli nie zostaną podjęte natychmiastowe działania. Badania przeprowadzone na podstawie danych zebranych z 11 777 stacji morskich w sześciu głównych obszarach morskich od 1979 do 2019 roku pokazują, że rosnący poziom zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi był ignorowany przez zbyt długi czas. Według przewidywań, jeśli globalna polityka dotycząca zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi nie zostanie wprowadzona, ilość plastiku w oceanach może wzrosnąć o 2,6% do 2040 roku.

Marcus Erickson, współzałożyciel Amerykańskiego Instytutu Badań, podkreślił znaczenie przestrzegania międzynarodowych konwencji ONZ w zakresie kontroli zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Naukowiec zwrócił uwagę, że mikrodrobiny plastiku stanowią poważne zagrożenie dla zwierząt morskich i jakości wody. Paul Harvey, australijski naukowiec specjalizujący się w redukcji zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, określił dane z raportu jako "szokująco niezwykłe". Jest to kolejny sygnał, że natychmiastowe działania są potrzebne, aby zminimalizować wpływ plastiku na nasze środowisko naturalne. Organizacja Narodów Zjednoczonych prowadzi obecnie negocjacje w sprawie traktatu mającego na celu zwalczanie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. W celu skutecznego rozwiązania tego problemu, istnieje wiele działań, które mogą zostać podjęte przez społeczność międzynarodową.

Wymieniając najważniejsze