Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

Mikroplastiki, czyli drobne cząsteczki plastiku o średnicy mniejszej niż pięć milimetrów, stały się powszechnym tematem rozmów ze względu na ich obecność w środowisku oraz wykrywanie ich w organizmach ludzkich. Badania naukowców z Uniwersytetu Nowego Meksyku wykazały obecność mikroplastików w takich miejscach, jak mózg, tkanka jąder czy macica. Chociaż te informacje mogą budzić niepokój, badacz z UNM College of Population Health podkreśla, że istnieją sposoby na ograniczenie narażenia na te szkodliwe substancje.

Wszechobecność tworzyw sztucznych

Plastiki są wszechobecne – od procesu wydobycia surowców, przez produkcję, aż po ich utylizację – uwalniając toksyczne chemikalia na każdym etapie. Jednorazowe tworzywa sztuczne, choć używane przeciętnie zaledwie przez 12 minut, pozostają w środowisku przez całe pokolenia, stopniowo rozkładając się do postaci mikroplastików, które nie ulegają biodegradacji. Z czasem stają się one tak małe, że mogą przedostawać się do naszego łańcucha pokarmowego.

Mikroplastiki można znaleźć nie tylko w oceanach, jeziorach i rzekach, ale także w atmosferze, gdzie unoszą się razem z pyłem. Są przenoszone przez wiatr i deszcz, docierając nawet do odległych, pozornie nieskażonych obszarów. Problem pogłębia fakt, że stacje uzdatniania wody nie są w stanie odfiltrować tych drobinek – większość instalacji wodociągowych powstała na początku XX wieku, zanim zaczęto badać wpływ mikroplastików. Dziś wiemy, że nie są one przystosowane do ich usuwania.

Zagrożenia zdrowotne i sposoby minimalizacji narażenia

Narażenie na mikroplastiki może nastąpić poprzez spożycie skażonej żywności i wody, wdychanie cząstek obecnych w powietrzu oraz kontakt ze skórą. Choć wpływ mikroplastików na zdrowie wciąż jest przedmiotem badań, istnieją obawy związane z ich potencjalnymi skutkami, takimi jak stres oksydacyjny, neurotoksyczność, zaburzenia reprodukcji, zmiany w funkcjonowaniu układu odpornościowego i hormonalnego, a także zwiększone ryzyko chorób serca.

Ograniczenie kontaktu z mikroplastikami wymaga podjęcia świadomych działań, takich jak unikanie jednorazowych tworzyw sztucznych, wybieranie produktów bez mikroplastików oraz dbanie o jakość wody i powietrza w naszym otoczeniu.

Sposoby na Zmniejszenie Ekspozycji na Mikroplastiki

1. Pij wodę z kranu: Wybieraj wodę z kranu zamiast butelkowanej w plastikowych opakowaniach. Jeśli to możliwe, używaj filtra wody lub systemu filtracji odwróconej osmozy, które mogą pomóc w usuwaniu niektórych zanieczyszczeń, w tym mikroplastików.

2. Unikaj podgrzewania plastiku: Nie podgrzewaj żywności ani napojów w plastikowych pojemnikach, szczególnie w mikrofalówce. Podgrzewanie plastiku powoduje uwalnianie się szkodliwych chemikaliów do żywności. Zamiast tego stosuj szklane lub ceramiczne naczynia.

3. Wybierz bezpieczne metody przechowywania: Do przechowywania żywności używaj pojemników szklanych, ceramicznych lub ze stali nierdzewnej. Jeśli pojemniki mają plastikowe pokrywki, upewnij się, że żywność nie ma z nimi bezpośredniego kontaktu.

4. Spożywaj pełnowartościową żywność: Staraj się jeść świeżą, nieprzetworzoną żywność i przygotowywać posiłki od podstaw. Wysoko przetworzona żywność, jak ta w puszkach czy gotowych daniach, jest bardziej narażona na kontakt z tworzywami sztucznymi podczas produkcji i pakowania.

Kupuj lokalnie: Wybieraj świeże owoce i warzywa od lokalnych producentów. Jeśli spożywasz mięso, staraj się unikać produktów w plastikowych opakowaniach.

Unikaj tworzyw sztucznych identyfikowanych określonymi kodami:

- Kod 3: Zawiera ftalany, które są rakotwórcze.
- Kod 6: Zawiera styren, wpływający na układ nerwowy.
- Kod 7: Zawiera bisfenole A, S i F, które zakłócają funkcjonowanie układu hormonalnego i mogą prowadzić do otyłości.
„Bez BPA”: może nadal zawierać bisfenole, używane m.in. w wyściółkach puszek i paragonach.
Ostatecznym celem jest unikanie kontaktu żywności i napojów z tworzywami sztucznymi na każdym etapie – od zakupu po gotowanie i przechowywanie.

Świadomość i Działanie

„Głosujemy naszym portfelem” – przypomina Pratesi. Kontynuując zakup plastikowych produktów i nie szukając bezpieczniejszych alternatyw, wspieramy dalszą produkcję tworzyw sztucznych. Ponieważ nie wszyscy są świadomi zagrożeń związanych z mikroplastikami lub nie stać ich na bezpieczniejsze zamienniki, kluczowe jest szerzenie świadomości i dążenie do sprawiedliwych rozwiązań dostępnych dla wszystkich. Istnieje pilna potrzeba ograniczenia zagrożeń dla środowiska, które przyczyniają się do nierówności zdrowotnych i chorób przewlekłych. Obejmuje to wprowadzanie zmian w polityce, które zmniejszą zużycie plastiku, poprawią gospodarkę odpadami i ochronią najbardziej narażone grupy społeczne.

Na całym świecie wzrasta liczba przypadków choroby Parkinsona i demencji z nią związanych. Choroby te charakteryzują się nieprawidłowym gromadzeniem białka alfa-synukleiny w mózgu. Choć czynniki powodujące to gromadzenie są nieznane, badania wskazują na możliwą rolę czynników środowiskowych.

Mikroplastik, powszechnie obecny w środowisku, żywności i wodzie, to cząsteczki plastiku o średnicy mniejszej niż 5 mm, a nanoplastiki mają wielkość poniżej 1 μm i są niewidoczne dla ludzkiego oka. Badania wykazały obecność cząsteczek polistyrenu i innych tworzyw sztucznych we krwi większości zdrowych dorosłych. Jednorazowe produkty z polistyrenu, takie jak plastikowe kubki, sztućce i opakowania piankowe, są powszechnym odpadem środowiskowym. Mimo ich wszechobecności, potencjalne skutki zdrowotne tych tworzyw sztucznych są dopiero badane.
Poprzednie badania sugerowały, że polistyren i inne cząstki mogą wpływać na aktywność alfa-synukleiny. Międzynarodowy zespół badawczy pod kierunkiem dr. Andrew B. Westa z Duke University postanowił zbadać wpływ nanoplastików na komórki nerwowe i mózg. Badania te, opublikowane 17 listopada 2023 r. w czasopiśmie Science Advances, wykazały, że alfa-synukleina łatwo wiąże się z nanoplastikami polistyrenowymi w probówkach. Wiązanie to prowadziło do powstania nieprawidłowych struktur alfa-synukleiny, zwanych włókienkami, charakterystycznych dla choroby Parkinsona i pokrewnych demencji.
Dalsze badania na hodowanych komórkach mózgowych, czyli neuronach, wykazały, że włókienka alfa-synukleiny i nanoplastiki mogą przenikać do neuronów przez endocytozę, proces, w którym błona komórkowa pochłania wybrane elementy. Po wejściu do wnętrza komórki, zarówno włókienka, jak i tworzywa sztuczne trafiały do lizosomów, organelli komórkowych pełniących funkcję „pojemników na śmieci”. Naukowcy odkryli, że nanoplastiki zakłócają funkcjonowanie lizosomów, spowalniając rozkład szkodliwych grudek alfa-synukleiny.

Zespół badawczy przeanalizował również interakcje między nanoplastikami polistyrenowymi a alfa-synukleiną w mózgach myszy. Odkryli, że nanoplastiki i włókienka alfa-synukleiny oddziałują również w tym miejscu, co zwiększa rozprzestrzenianie się nieprawidłowości w połączonych obszarach mózgu. Szczególnie dotknięte były neurony w obszarze istoty czarnej mózgu, który jest kluczowy dla kontroli ruchu i ulega uszkodzeniu w chorobie Parkinsona i pokrewnych demencjach.
Podsumowując, odkrycia te wskazują na wcześniej nierozpoznane interakcje, które mogą przyczyniać się do zwiększonego ryzyka i postępu choroby Parkinsona. Konieczne są dalsze badania, aby dokładniej zbadać, jak te interakcje wpływają na rozwój chorób oraz czy inne rodzaje tworzyw sztucznych mają podobne skutki.
„Wiele danych sugeruje, że czynniki środowiskowe mogą odgrywać znaczącą rolę w chorobie Parkinsona, ale w większości nie zostały one zidentyfikowane” – wyjaśnia West. „Nasze badanie sugeruje, że obecność mikro- i nanoplastików w środowisku może stanowić nowe wyzwanie związane z toksynami w kontekście ryzyka i postępu choroby Parkinsona”.