Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

Według niedawno przeprowadzonego badania przez Oman Environmental Services Holding Company (be'ah), Sułtanat Omanu produkuje rocznie około 2,3 miliona ton odpadów podlegających recyklingowi, przy czym plastik dominuje na liście szkodliwych dla środowiska odpadów.

Raport wzywa do podjęcia kluczowych inicjatyw w celu zmniejszenia wpływu tworzyw sztucznych na glebę, wody gruntowe i organizmy w środowisku morskim. Te inicjatywy obejmują recykling odpadów, zastępowanie wykorzystania nieprzyjaznych dla środowiska materiałów alternatywnymi i zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat szkodliwego wpływu tworzyw sztucznych na środowisko. Jak podkreślono w raporcie, ludzie powinni dwa razy przemyśleć użycie plastiku i starać się go zastąpić materiałami nadającymi się do ponownego użycia, jeśli to możliwe. Firma świadcząca usługi środowiskowe skupia się na wdrożeniu modelu gospodarki o obiegu zamkniętym, który ma na celu zmniejszenie tempa zużycia zasobów naturalnych przez wydłużenie średniego cyklu życia materiałów. Taki model gospodarki znacząco przyczyniłby się do ograniczenia wpływu przemysłu gospodarki odpadami na środowisko, co pomogłoby Omanowi w realizacji celów Wizji 2040. Lokalny sektor recyklingu odpadów w kraju mógłby być odpowiedzialny za wygenerowanie rocznych dochodów w wysokości około 530 milionów OMR.

Naukowcy od dawna wiedzą, że dzikie ptaki morskie połykają cząstki zanieczyszczeń z tworzyw sztucznych podczas karmienia, ale nowe badania z poniedziałku pokazują, że te małe cząsteczki nie tylko zatykają żołądek, ale mogą również obalić jego złożoną mieszankę dobrych i złych bakterii.

W przewodach pokarmowych ptaków morskich, zarażonych plastikiem wykazano spadek liczby głównie pożytecznych „rodzimych” bakterii i wzrost bardziej potencjalnie szkodliwych patogenów. Nastąpił również wzrost drobnoustrojów opornych na antybiotyki i degradujących tworzywa sztuczne, jak poinformowali naukowcy w czasopiśmie "Nature Ecology & Evolution". Odkrycia sugerują, że niektóre rodzaje mikroplastiku mogą być substancjami chemicznymi, które zaburzają tak zwany mikrobiom jelitowy ptaków. Mikroplastiki — powstające, gdy produkty z tworzyw sztucznych rozkładają się w środowisku — są bezpośrednio i pośrednio spożywane w większości zwierzęcych łańcuchów pokarmowych. Nowe badania potwierdzają, że mikroplastiki znajdują się we krwi, mleku matki i łożysku u ludzi. Jak u ptaków morskich, długotrwałe spożywanie mikroplastików prowadzi do dysbiozy jelitowej, czyli braku równowagi między zdrowymi i niezdrowymi bakteriami w żołądku. Podobnie jak u ptaków morskich, ludzie też posiadają rozległą sieć drobnoustrojów, w tym bakterii, które żyją w naszych ciałach w społecznościach zwanych mikrobiomami. Niewiele wiadomo na temat wpływu poszczególnych drobnoustrojów na organizm człowieka, jednak coraz więcej badań wskazuje na szkodliwy wpływ mikrodrobin plastiku na zdrowie zwierząt i ludzi. Mikroplastiki, których średnica wynosi mniej niż 5 milimetrów, mogą powodować śmierć komórek i reakcje alergiczne u ludzi. Chemikalia zawarte w mikroplastikach są również związane ze zwiększonym ryzykiem chorób nowotworowych, problemami z rozrodczością oraz mutacjami DNA. Autorzy badania mają nadzieję, że wyniki dotyczące ptaków morskich zachęcą do przeprowadzenia podobnych badań na ludziach.

Odpady z tworzyw sztucznych stanowią poważny problem dla środowiska, a ich brak biodegradowalności utrudnia recykling. Plastik zanieczyszcza środowisko, powodując nieodwracalne szkody dla dzikich zwierząt, skaża zbiorniki wodne i przyczynia się do zmian klimatu.

Jednak negatywny wpływ plastiku na nasze zdrowie wykracza poza kwestie środowiskowe. Badania wykazują, że w ludzkim organizmie znajdują się mikroplastiki o wielkości mniejszej niż 5 mm, które pochodzą z pożywienia, wody i powietrza. W Indiach, oprócz powszechnego wykorzystywania plastiku, popularne są plastikowe zbiorniki na dachach domów, służące do magazynowania wody, która jest wykorzystywana w codziennych czynnościach. Zbiorniki te są trudne do utrzymania w czystości, co sprzyja rozwojowi glonów. Połączenie glonów z wodą może prowadzić do infekcji grzybiczych, wyprysków na skórze, wypadania włosów, a nawet astmy. Jednak to nie wszystko - ze względu na wysoką temperaturę i promieniowanie UV Słońca, cząsteczki plastiku rozkładają się na mikroplastiki, które dostają się do naszych organizmów i powodują dalsze szkody. Plastik zawiera także EDC (chemikalia zaburzające gospodarkę hormonalną), które mogą zakłócać funkcje neurologiczne, manipulować układem odpornościowym, wpływać na zdrowie trzustki i prowadzić do cukrzycy, a nawet raka i bezpłodności zarówno u mężczyzn, jak i kobiet. Dlatego wybierając materiały, z których korzystamy, warto być świadomym i stawiać na zdrowsze alternatywy, zwłaszcza jeśli chodzi o zbiorniki na wodę. Od jednorazowych plastikowych toreb po jednorazowe butelki na wodę, plastik stał się integralną częścią naszego codziennego życia, ale jego wygoda ma swoją cenę. Dlatego konieczne jest zajęcie się negatywnym wpływem plastiku na nasze codzienne życie. Jedynie pojemniki wielokrotnego użytku są rozwiązaniem chroniącym nasze zdrowie i naszą planetę.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości ogłosił w wyroku z dnia 9 marca 2023 r., że decyzja Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA) o identyfikacji bisfenolu A (BPA; CAS 80-05-07) jako substancji wzbudzającej szczególnie duże obawy (SVHC) z powodu jego właściwości zaburzających gospodarkę hormonalną dla środowiska była uzasadniona. To kolejna sprawa odwoławcza, którą stowarzyszenie branżowe PlasticsEurope przegrało w związku ze statusem regulacyjnym BPA. Sąd UE również zatwierdził BPA jako SVHC w swoim orzeczeniu z 16 grudnia 2020 r.

Raport Chemical Watch z 9 marca 2023 r. informuje, że ta decyzja oznacza koniec serii wyzwań prawnych, przed jakimi stanęło PlasticsEurope w związku z identyfikacją BPA. Obecnie trwają konsultacje społeczne dotyczące proponowanego ogólnounijnego ograniczenia bisfenoli w ramach REACH, a uwagi można zgłaszać do 22 czerwca 2023 r. (raport FPF).

Grupy ekologiczne były w zeszłym tygodniu w sądzie w Ottawie, aby wesprzeć wysiłki rządu Trudeau, aby odeprzeć kierowany przez przemysł nacisk na obalenie oznaczenia tworzyw sztucznych jako „toksycznych”. Tworzywa sztuczne zostały uznane za "toksyczne" na mocy kanadyjskiej ustawy o ochronie środowiska (CEPA). Obecnie producenci plastików podali rząd Kanady do sądu, argumentując że ustawy zakazujące produkcji pewnych produktów są bezpodstawne. Grupy ekologiczne argumentowały, że regulacja zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi nie tylko mieści się w kompetencjach rządu, ale jest konieczne, aby rząd to robił.

„Podmioty branżowe stojące za tą sprawą uważają, że ich dorozumiane prawo do zysków i zanieczyszczania środowiska zastępuje prawo rządu do wprowadzania regulacji w interesie publicznym” – powiedziała Lindsay Beck, prawniczka organizacji Ecojustice w Toronto. Ecojustice to kanadyjska organizacja non-profit, zajmująca się prawem ochrony środowiska, która zapewnia prawnikom fundusze na prowadzenie sporów sądowych w celu obrony i ochrony środowiska, interweniuje w tej sprawie w imieniu Environmental Defense i Oceana Canada. Grupy ekologiczne argumentowały, że w przeciwieństwie do innych rodzajów odpadów, tworzywa sztuczne nie rozkładają się i są wszechobecne w środowisku. Zanieczyszczając wodę, glebę i atmosferę dostają się do roślin i organizmów zwierząt, a finalnie trafiają do naszych organizmów. (niedawne badanie wykazało obecność mikroplastiku we krwi 80 procent przebadanych osób). „Dodanie tworzyw sztucznych do listy substancji toksycznych w ramach CEPA upoważnia odpowiedzialnych ministrów do podjęcia niezbędnych kroków w celu zwalczania narastających kryzysów związanych z zanieczyszczeniem tworzywami sztucznymi, w tym poprzez zakazanie kilku najbardziej uporczywie zanieczyszczających tworzywami sztucznymi przedmiotów” – powiedziała Beck w swoim komunikacie prasowym. Grupy ekologiczne twierdzą, że sprzeciw przemysłu wobec regulacji dotyczących tworzyw sztucznych jest sprzeczny z nauką i opinią publiczną. Nie wiem, jak ma się to wobec kanadyjskiego prawa, ale z pewnością może być swego rodzaju naciskiem skierowanym na sędziów. Przypomnijmy, że sprawa została wniesiona przez koalicję branżową, w skład której wchodzą trzej najwięksi kanadyjscy producenci tworzyw sztucznych: NOVA, Dow i Imperial Oil. Grupa ta nazwała się Koalicją Odpowiedzialnego Używania Tworzyw Sztucznych (RPUC).

„To haniebne, że niektórzy z największych producentów tworzyw sztucznych – Imperial Oil, Dow Chemical i Nova Chemicals – stoją na czele koalicji, która próbuje zmiażdżyć przepisy dotyczące ochrony środowiska w Kanadzie” – powiedziała Karen Wirsig - starszy menedżer ds. Tworzyw sztucznych w Environmental Defence. Dodała także: „Plastik stwarza zagrożenie dla zdrowia i środowiska na każdym etapie swojego istnienia; istnieją niezliczone przypadki rannych lub martwych dzikich zwierząt z powodu zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Wystarczy! Rząd podjął ważny krok w celu uregulowania kwestii tworzyw sztucznych. Interesy korporacyjne nie mogą stać na przeszkodzie”. Podczas gdy RPUC mówi sądowi i opinii publicznej, że chce być częścią rozwiązania i „pracować nad skuteczną reakcją regulacyjną”, jej dokumenty założycielskie ujawniają jej prawdziwy cel, którym jest „wykorzystanie wszystkich dostępnych środków prawnych, aby zapobiec regulacji tworzyw sztucznych wyprodukowanych przedmiotów w ramach CEPA oraz do prowadzenia wszelkich powiązanych działań public relations lub rządowych” – argumentowały grupy ekologiczne. „Regulacje dotyczące tworzyw sztucznych mogą pomóc w napędzaniu innowacji produktowych i kształtowaniu nowych nawyków konsumenckich, które przyniosą korzyści nam wszystkim – podobnie jak przepisy dotyczące pasów bezpieczeństwa doprowadziły do zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych w pojazdach i doprowadziły do ulepszonych funkcji bezpieczeństwa pojazdów” – powiedziała z kolei Lindsay Beck z Ecojustice.

Przypomnijmy że, w ubiegłym roku koalicja producentów tworzyw sztucznych skierowała drugi proces sądowy, w którym kwestionowała wprowadzenie zakazu używania kilku plastikowych przedmiotów jednorazowego użytku w Ottawie. Zakaz ten obejmował słomki, sześciopaki uchwytów na napoje, sztućce i pojemniki na wynos, i wszedł w życie w grudniu. Zgodnie z informacją, zakaz ten był możliwy dzięki wpisowi CEPA. CEPA (Canadian Environmental Protection Act), która daje rządowi Kanady uprawnienia do regulowania substancji chemicznych, w tym tworzyw sztucznych. Bez wpisania tworzyw sztucznych jako substancji toksycznych na mocy tej ustawy, rząd Kanady nie miałby uprawnień do wprowadzania takich przepisów, które ograniczają zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi. Wpisanie tworzyw sztucznych na listę substancji toksycznych na mocy CEPA daje rządowi Kanady większe uprawnienia do regulowania i ograniczania ich użycia w celu ochrony środowiska i zdrowia publicznego. Wprowadzenie zakazu stosowania niektórych przedmiotów z tworzyw sztucznych jednorazowego użytku jest jednym z działań podejmowanych przez rząd w celu zmniejszenia negatywnego wpływu tych substancji na środowisko i zdrowie ludzi.

Co w sądzie, a co w mediach

Rozprawa odbywająca się od wtorku do czwartku w sądzie federalnym pokryła się czasowo z opublikowanym w środę badaniem naukowym w czasopiśmie "PLOS ONE". Badanie wykazało, że w oceanach na całym świecie pływa ponad 170 bilionów cząstek plastiku, które ważą około dwóch milionów ton metrycznych. Zespół 10 naukowców z Kalifornii, Alaski, Chile, Szwecji i Australii ostrzega, że liczba ta może prawie się potroić do 2040 r., jeśli nie zostaną podjęte żadne działania. Naukowcy podkreślają, że "sprzątanie jest daremne", jeśli plastik będzie nadal produkowany w obecnym tempie. W celu rozwiązania problemu zanieczyszczenia plastikiem, naukowcy apelują do ustawodawców o pilne podjęcie działań politycznych, które będą skoncentrowane na redukcji źródeł i ponownym wykorzystaniu plastiku, aby zminimalizować szkody ekologiczne, społeczne i gospodarcze.

Naciski na sąd są jak widać wielopodmiotowe. Ideolodzy, jak i producenci solidarnie albo nie moga pojąć, albo wciąż na nowo odkrywają amerykę, że jedynym wyjściem z sytuacji jest gospodarka o obiegu zamkniętym, która nie jest do końca opłacalna dla producentów plastików jednorazowych.