Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

Cząsteczki połkniętych i wchłoniętych mikroplastików, z czasem gromadzą się w naszych ciałach – ten proces nazywamy bioakumulacją. Kluczem do tego problemu są niektóre chemikalia używane do produkcji tworzyw sztucznych. Niektóre z nich zostały już nawet powiązane z poważnymi chorobami. Obecność mikrodrobin plastiku w ludzkim kale jednoznacznie wskazuje, że skażenie naszych organizmów plastikiem to nie mrzonka. Biorąc pod uwagę przemysł spożywczy, jesteśmy narażeni na mikrodrobiny plastiku w naszym codziennym życiu. Toksyczny plastik znajduje się w wodzie butelkowanej, która spożywa się na całym świecie. Badania nad mikroplastikami w wodzie butelkowanej wykazały, że po prostu dostają się do naszego przewodu pokarmowego.

Najczęściej wykrywanym polimerem jest politereftalan etylenu (PET), który jest używany do produkcji samej butelki, jak i zakrętki. Chociaż nie ma jeszcze żadnych wyraźnych dowodów na związek między mikroplastikami a poważnymi chorobami (badania wciąż trwają), naukowcy są coraz bardziej zaniepokojeni długoterminowym wpływem mikroplastiku na nasze organizmy. Najnowsze badania dostarczają również dowodów na to, że mikroplastik w wodzie butelkowanej jest spowodowany wieloma czynnikami: warunki transportu, wtryskiwanie wody pod wysokim ciśnieniem w zakładach produkcyjnych, czy oddziaływanie termiczne. Kluczowe pytanie pozostaje bez odpowiedzi: w jakim stopniu cząsteczki mikroplastiku znajdujące się w butelkowanej wodzie zagrażają ludzkiemu zdrowiu? Naukowcy opracowali szereg hipotez dotyczących zarówno zagrożeń fizycznych, jak i chemicznych. Dtychczas wykonano stosunkowo niewiele badań, które udowadniałyby wpływ mikroplastiku na ludzi. Mówimy oczywiście o badaniach, które zostały opublikowane. Jedyne opublikowane badania opierają się na testach laboratoryjnych, które wystawiają komórki lub tkanki ludzkie na działanie mikroplastiku lub te, które wykorzystują gryzonie. Akumulacja plastikowych cząstek w tkankach ludzkich została powiązana z toksycznością chemiczną. Plastik znaleziono już nawet w płodach i pokarmie matki oraz krwioobiegu i niektórych organach wewnętrznych. Te chemikalia zostały powiązane z problemami zdrowotnymi, takimi jak stany zapalne, genotoksyczność, stres oksydacyjny i uszkodzenia przewodu pokarmowego. Plastik w ludzkim ciele został już także powiązany z zaburzeniami gospodarki hormonalnej, powstawaniem nowotworów i wadami rozwojowymi u dzieci. Długofalowe skutki narażenia na plastik i obecna wiedza dotycząca konsekwencji zdrowotnych, dają jasno do zwozumienia o potencjalnym zagrożeniu wszystkich ludzi na naszej planecie.

Każdego roku do oceanów trafia około 8 milionów ton tworzyw sztucznych. Poza widocznymi śmieciami czai się narastający, niewidoczny kryzys toksycznych chemikaliów w ekosystemie. Jak wykazują badania, chemikalia rozprzestrzeniają się w każdym zakamarku naszej planety, zatruwając żywność i nasze ciała.

W tworzywach sztucznych znajduje się około 10 tysięcy różnych substancji, spośród których 2400 jest identyfikowanych jako "stanowiące poważne zagrożenie dla zdrowia".

Na co mogą one wpływać w ludzkich organizmach

- bezpłodność

- zaburzenia hormonalne

- otyłość

- choroby nowotworowe

Ponadto wiele chemikaliów w tworzywach sztucznych jest bardzo trwałych, co oznacza, że pozostawiają toksyczny ślad również dla przyszłych pokoleń. Wśród chemikaliów budzących obawy naukowcy zidentyfikowali 1646 stosowanych w tworzywach sztucznych, które są bardzo toksyczne dla środowiska wodnego. Międzynarodowa Sieć Eliminacji Zanieczyszczeń (IPEN) przeprowadziła analizę toksycznych chemikaliów zawartych w tworzywach sztucznych z całego świata. Wyniki badań wykazały obecność niebezpiecznych związków w butelkach dla niemowląt, akcesoriach do włosów, zabawkach, ubraniach, plastikowych odpadach na plażach oraz w opakowaniach żywności. Wiele z tych związków nie jest chemicznie związanych z materiałem i może się wypłukiwać, co z kolei prowadzi do przeniesienia ich na organizmy morskie oraz ludzi. Niestety, problem ten przekracza daleko widoczne, plastikowe odpady unoszące się na powierzchni oceanów. Zidentyfikowane jako niebezpieczne substancje chemiczne to m.in. bisfenol A (BPA), który jest powiązany z ryzykiem wystąpienia raka oraz wpływa negatywnie na rozwój, wzrost i przeżycie organizmów wodnych. W tworzywach sztucznych występują również trwałe zanieczyszczenia organiczne, takie jak chlorowane parafiny, które gromadzą się w morskich łańcuchach pokarmowych i pozostają w oceanach przez bardzo długi czas. Inną szkodliwą substancją jest PFAS, który powoduje szereg negatywnych skutków dla organizmów wodnych, w tym nadpobudliwość oraz zaburzenia w napełnianiu pęcherza pławnego u ryb.

W listopadzie IPEN zbierze się ponownie, aby rozpocząć negocjacje w sprawie Traktatu o tworzywach sztucznych. Traktat ten jest postrzegany jako globalna szansa na zakończenie zanieczyszczenia plenety tworzywami sztucznymi. Może zatem być przełomowy w naszych dążeniach do stawienia czoła niewidocznym zagrożeniom związanym z kryzysem tworzyw sztucznych. Delegaci muszą skupić się na planie, w jaki sposób możemy powstrzymać produkcję tworzyw sztucznych, które szkodzą zdrowiu ludzkiemu i środowisku. Tylko wtedy możemy przejść na bezpieczniejsze, bardziej zrównoważone materiały, które nie szkodzą naszym oceanom i naszemu zdrowiu.

Czterdziestu ośmiu demokratycznych kongresmenów wysłało 9 lutego list do administratora Agencji Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych („EPA”) - Michaela S. Regana, z prośbą aby agencja zajęła się kwestiami związanymi z produkcją tworzyw sztucznych.

Kongresmani w swoim liście proszą EPA o podjęcie następujących działań

- Stworzenie nowych ogólnokrajowych celów w zakresie redukcji jednorazowych źródeł tworzyw sztucznych oraz wymagań dotyczących ponownego użycia/uzupełniania w sektorach opakowań i usług gastronomicznych

- Zachęcić do rozbudowy systemów wielokrotnego użytku i wielokrotnego napełniania w całym kraju, traktując priorytetowo przeciążone społeczności

- Rozszerzenie definicji obiektów objętych ustawą o usuwaniu odpadów stałych

- Potwierdzenie że EPA traktuje odpady z tworzyw sztucznych jako „odpady” zgodnie z ustawą o ochronie zasobów

- Odrzucenie propozycji ogłoszonej przez administrację Trumpa, aby usunąć pirolizę i gazyfikację zgodnie z sekcją 129 ustawy o czystym powietrzu

- Usunąć szkodliwe technologie recyklingu chemicznego z Narodowej Strategii Recyklingu

- Wymagać spełnienia wymogów dotyczących zabezpieczenia finansowego dla nowych lub rozbudowanych obiektów objętych ubezpieczeniem (zgodnie z definicją zawartą w Ustawie o ochronie społeczności przed tworzywami sztucznymi, sekcja 4 (a) (3)) jako warunku otrzymania zezwoleń na podstawie Ustawy o czystym powietrzu lub Ustawie o czystej wodzie.

- Zainicjowanie tworzenia przepisów na mocy ustawy o kontroli substancji toksycznych, aby dokonać przeglądu całego przemysłu petrochemicznego, od jego zakładów po określone stosowane chemikalia, aby zrozumieć, w jaki sposób te chemikalia, pojedynczo lub w mieszaninie, wpływają na ludzkie zdrowie.

- Ustanowienie i poprowadzenie pilotażowego programu dotyczącego mikroplastików w celu przetestowania skuteczności i opłacalności narzędzi, technologii i technik zapobiegania uwalnianiu mikrodrobin plastiku do środowiska oraz usuwania istniejących mikrodrobin plastiku bez powodowania dodatkowych szkód dla środowiska.

Raport Organizacji Narodów Zjednoczonych wykazał, że w ostatnich latach do Kenii wyeksportowano ponad 300 milionów sztuk odzieży uznanych za "nienadającą się do sprzedaży". Wykonane w dużej mierze z plastiku ubrania, były albo wyrzucane na wysypiska śmieci, albo spalane, wytwarzając szkodliwe opary w atmosferze. W raporcie możemy przeczytać: „Pomimo ograniczeń w eksporcie odpadów z tworzyw sztucznych na całym świecie, przytłaczająca ilość używanej odzieży wysyłanej do Kenii to odpady odzieży syntetycznej, toksyczny napływ, który ma niszczycielskie skutki dla środowiska i społeczności.” "Szybka moda" ma na celu produkcję dużych ilości odzieży, zazwyczaj przy użyciu tanich materiałów po niższych kosztach. Nie ma sesnu wymieniać które marki odzieżowe, również popularne w Polsce, reprezentują ten model biznesowy.

Rynek "szybkiej mody" został wyceniony na 91 miliardów dolarów w 2021 roku, a pracownicy odnotowali znaczną eskalację od tego czasu, „odzwierciedlając wzrost taniej, jednorazowej szybkiej mody”. Klientami takich marek są osoby niezamożne, których nie stać na lepsze jakościowo ubrania. Jak wiemy to właśnie klasa średnia generuje najwięcej przychodów na każdym rynku detalicznym dóbr podstawowych. Kupowanie produktów klasy "premium" jest nie dla każdego. Stąd nie spodziewajmy się zmiany tendencji w branży odzieżowej. Chociaż takie ubrania są niedrogie, raport ONZ twierdzi, że szkody jakie powoduje ten stan rzeczy są spore. Włókna syntetyczne lub tworzywa sztuczne, mogą uwalniać mikroplastiki do oceanów i gleby. Obecnie 69 procent odzieży jest wykonane z materiałów syntetycznych, co odpowiada za 35 procent mikrodrobin plastiku w wodzie morskiej.

„Jeśli branża modowa nie ulegnie fundamentalnym zmianom, to, co widzieliśmy w Kenii i na całym świecie, będzie dopiero początkiem” – czytamy w dalszej części raportu. Przewiduje się, że produkcja odzieży ponownie się podwoi w następnej dekadzie, przy czym do 2030 r. 73% będzie wykonana z materiałów syntetycznych...

Świat produkuje rocznie około 380 milionów ton plastiku. Ogromna część plastikowych śmieci trafia do światowych oceanów, rzek i jezior w postaci mikrodrobin plastiku, zanieczyszczając niezliczone ekosystemy i zagrażając zwierzętom i ludziom.

Nowe badanie przeprowadzone na Morzu Śródziemnym wskazuje na skalę problemu. Naukowcy odkryli, że masa cząstek, które osiadły na dnie morskim, odzwierciedla globalną produkcję plastiku. Badanie wykazało, że po zakopaniu w osadzie na dnie mikrodrobiny plastiku pozostają nienaruszone. Rdzenie dennych osadów od dawna były przeczesywane w celach naukowych – cylindry błota wywiercone pod ziemią zostają wyniesione na powierzchnię – w poszukiwaniu dowodów na zanieczyszczenie mikroplastikiem. Plastik wypełnia już ponad pół wieku śródziemnomorskich osadów. W tym badaniu wykazano, że masa mikroplastiku w osadach dna morskiego potroiła się w ciągu ostatnich 20 lat, a jego akumulacja przebiegała zgodnie z tą samą tendencją obserwowaną w światowej produkcji plastiku. „Byliśmy zaskoczeni, że wyniki tak dobrze pasują do globalnej produkcji” – powiedział współautor badania - Michaël Grelaud, paleoceanograf z Universitat Autònoma de Barcelona w Hiszpanii. „Fakt, że wpływamy na nasze środowisko, jest jasny: jesteśmy zdolni do pięknych rzeczy, które przetrwają tysiące lat, ale jednocześnie, w mniej niż 70 lat, byliśmy w stanie rozprowadzić ten plastik na całym świecie. To jest smutne." Badanie, opublikowane w "Environmental Science and Technology", pogłębiło zrozumienie problemu plastiku, powiedział ekolog - Javier Lloret z Marine Biological Laboratory w Woods Hole, Massachusetts, który nie brał udziału w badaniach. „To interesujące badanie, ponieważ dostarcza dowodów na zanieczyszczenie nowego rodzaju środowiska” – powiedział Lloret, który zmierzył mikroplastiki i znalazł podobne wyniki na słonych bagnach w Stanach Zjednoczonych. „Wszystkie te środowiska depozycji na całym świecie opowiadają nam tę samą historię: to zanieczyszczenie pozostanie”.

Stale rosnący problem zanieczyszczenia

Dla Grelauda najważniejszym wynikiem badania jest to, że plastik w rdzeniach nie wykazywał oznak rozpadu. „Degradacja zachodzi, gdy jest światło lub ciepło” – wyjaśnił. „Nie mamy ich w osadach na dnie morza, gdzie jest ciemno i zimno”. Tworzywa sztuczne mogą rozkładać się od 20 do 400 lat, w zależności od warunków środowiskowych. Mikroplastiki znaleziono w powietrzu, wodzie, glebie, a nawet w żywych organizmach, w tym w ludziach. Oczekuje się, że zanieczyszczenie oceanów tworzywami sztucznymi wzrośnie czterokrotnie do 2050 r. Takie prognozy przewiduje metaanaliza przeprowadzona w 2022 r. przez Alfred Wegener Institute Helmholtz Center for Polar and Marine Research.

Chociaż dopiero przed rokiem udowodniono fakt obecności plastiku w ludzkich organizmach i ich szkodliwość dla naszego zdrowia, to w zasadzie każdy naukowiec stawiał tezę, że jest to oczywiste – już od dawien dawna. „Dopiero zaczynamy odkrywać skutki” zanieczyszczenia mikroplastikiem, powiedział Lloret. Ale jedno jest pewne: ponieważ produkcja plastiku stale rośnie, będzie tylko gorzej.