Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

Odpady z tworzyw sztucznych stanowią coraz większy problem na naszej planecie. Walka z niebiodegradowalnymi tworzywami sztucznymi wydaje się być trudnym wyzwaniem, ale pojawiła się nadzieja w postaci mało prawdopodobnych bohaterów - grzybów. Chociaż recykling odgrywa ważną rolę, ma swoje ograniczenia, głównie ze względu na dostępność technologii recyklingu i stan plastiku. Jednak naukowcy z Uniwersytetu Sydney przynieśli światu niesamowitą wiadomość, odkrywając coś wyjątkowego. W swoim najnowszym badaniu dowiedzieli się, że dwie popularne odmiany grzybów, a mianowicie album Aspergillus terreus i Engyodontium, potrafią skutecznie rozkładać trudny do przetworzenia plastik.

Grzyby, o których mowa, album Aspergillus terreus i Engyodontium, zostały poddane obróbce polipropylenu, który został wcześniej naświetlony promieniowaniem UV i poddany obróbce cieplnej. W ciągu zaledwie 90 dni te grzyby zdołały zdegradować aż 27% plastiku, a po 140 dniach całkowicie go rozłożyły. Profesor Ali Abbas, jeden z badaczy, określił to jako "najwyższy poziom degradacji, jaki odnotowano w literaturze". Zespół naukowców planuje dalsze doskonalenie tego procesu, podobnie jak w przypadku fermentacji, korzystając z istniejącej wiedzy w dziedzinie inżynierii chemicznej.

Ten przełom stanowi obiecujące rozwiązanie dla obszarów o ograniczonej infrastrukturze odpadowej, gdzie odpady z tworzyw sztucznych gromadzą się z powodu braku odpowiednich metod ich utylizacji. To kolejne innowacyjne narzędzie na liście, obok na przykład plastikojedzących robaków, które mają na celu rozwiązanie kryzysu zanieczyszczenia plastikiem. Jednak warto pamiętać, że mimo tych przełomów ostatecznym celem powinno być ograniczenie zużycia plastiku. Zarówno produkcja tworzyw sztucznych, jak i proces recyklingu generują znaczące emisje dwutlenku węgla. Nawet proces degradacji plastiku przez grzyby uwalnia węgiel. Dlatego choć te rozwiązania mają wartość w kontekście obecnych odpadów, najbardziej skutecznym podejściem pozostaje zmniejszenie zużycia tworzyw sztucznych.

W innej badawczej inicjatywie, przeprowadzonej przez zespół naukowców z Królewskich Ogrodów Botanicznych Kew w Wielkiej Brytanii, ujawniono różnorodność mikroorganizmów, zarówno grzybów, jak i bakterii, zdolnych do rozkładania plastiku w ekosystemie przybrzeżnych solonch bagien Jiangsu w Chinach. Wspólna praca międzynarodowego zespołu badaczy wykazała, że odkryto 184 różne szczepy grzybów i 55 bakteryjnych, które skutecznie przetwarzały polikaprolakton (PCL), biodegradowalny rodzaj poliestru często stosowany do produkcji różnych produktów z tworzyw sztucznych. Niektóre z tych bakteryjnych szczepów z rodzajów Jonesia i Streptomyces wykazały zdolność do degradacji także innych rodzajów polimerów na bazie ropy naftowej, zarówno naturalnych, jak i syntetycznych.

Tworzywa sztuczne obecne w ekosystemach wodnych tworzą co można by nazwać "rafą mikroorganizmową," co pozwala na rozwijanie się grzybów i bakterii, które stają się integralną częścią tych ekosystemów. Biodegradowalne tworzywa sztuczne mogą stanowić źródło pożywienia dla tych mikroorganizmów. Naukowcy pobrali próbki odpadów z tworzyw sztucznych wykonanych z różnych rodzajów polimerów pochodzenia ropopochodnego, takich jak politereftalan etylenu (PET), styropian (EPS), polietylen (PE), poliuretan i polichlorek winylu (PVC). Zidentyfikowali różne rodzaje grzybów, w tym te, które są znane jako patogeny roślin, takie jak Fusarium i Neocosmospora. Te grzyby, wcześniej znane głównie ze swojej zdolności do wydobywania składników odżywczych z roślin w sposób szkodliwy dla gospodarza, wykazały potencjał do degradacji syntetycznych polimerów.

Te odkrycia z Uniwersytetu Sydney i Królewskich Ogrodów Botanicznych Kew stanowią powód do optymizmu w naszej walce z zanieczyszczeniem plastikiem. Grzyby i bakterie, które kiedyś uważano za mikroskopijne organizmy, teraz stają się potencjalnymi sojusznikami w dążeniu do ograniczenia odpadów z tworzyw sztucznych i ich negatywnego wpływu na środowisko. Jednak pomimo tych obiecujących odkryć, nadal ważne jest, aby zwiększać wysiłki mające na celu ograniczenie zużycia plastiku oraz promować recykling, aby zapewnić ochronę przyszłości naszej planety.

W miarę jak technologia budowlana i przepisy dotyczące bezpieczeństwa ewoluują, wiele zmieniło się w kwestii ochrony przed pożarem w budynkach. W 2023 roku, montaż wentylacji przeciwpożarowej pozostaje ważnym aspektem bezpieczeństwa budynków. W poniższym artykule przyjrzymy się, dlaczego jest to nadal kluczowy element współczesnej budowli.

Wentylacja przeciwpożarowa – dlaczego to tak istotne?

Wentylacja przeciwpożarowa to system, który ma na celu utrzymanie bezpiecznych warunków wewnątrz budynku w przypadku pożaru. Wszystko to dla dobra osób w budynku oraz strażaków, którzy muszą działać w trudnych warunkach podczas gaszenia ognia. Chociaż wielu może zakładać, że ochrona przed pożarem jest oczywistą kwestią, to jednak jej znaczenie nie osłabło w miarę upływu lat.

Wymogi prawne

Wymagania dotyczące wentylacji przeciwpożarowej są ściśle regulowane przez przepisy budowlane i przepisy bezpieczeństwa pożarowego. W większości jurysdykcji, w tym w Polsce, te przepisy są nadzorowane przez odpowiednie organy rządowe i lokalne samorządy. W 2023 roku, w miarę jak normy techniczne i przepisy ewoluują, montaż wentylacji przeciwpożarowej pozostaje obowiązkowy dla nowo budowanych obiektów, w szczególności tych komercyjnych, takich jak biurowce.

Bezpieczeństwo osób

Wentylacja przeciwpożarowa ma na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się dymu i ognia wewnątrz budynku. Dym jest jednym z największych zabójców w pożarze, ponieważ może prowadzić do zadławienia i utraty świadomości w krótkim czasie. Odpowiednio działający system wentylacji przeciwpożarowej umożliwia ludziom uniknięcie kontaktu z dymem i ułatwia ewakuację.

Ochrona mienia i wartościowych aktywów

Wentylacja przeciwpożarowa nie tylko chroni ludzi, ale także mienie i wartościowe aktywa w budynku. Ogień może spowodować znaczne straty materialne, a odpowiednio zaplanowany i zainstalowany system wentylacji przeciwpożarowej pomaga w ograniczeniu tych strat. Dodatkowo, poprawia to możliwość ocalenia dokumentów i innych wartościowych przedmiotów w przypadku pożaru.

Wentylacja przeciwpożarowa pozostaje kluczowym elementem budynków komercyjnych i użyteczności publicznej w 2023 roku. Przestrzeganie przepisów i norm bezpieczeństwa jest absolutnie niezbędne, aby zapewnić ochronę ludzi, mienia i ciągłość działalności w przypadku pożaru. Dlatego montaż wentylacji przeciwpożarowej i utrzymanie systemów wentylacji przeciwpożarowej stanowią nadal priorytet w dziedzinie budownictwa. Bez wątpienia, wentylacja przeciwpożarowa jest i pozostaje ważnym elementem budującym fundamenty bezpiecznej i odpornościowej architektury.

Rola nowoczesnych technologii

Wraz z postępem technologii budowlanych, systemy wentylacji przeciwpożarowej stały się bardziej zaawansowane i skuteczne. W 2023 roku, montaż takich systemów uwzględnia często integrację różnych technologii, takich jak czujniki dymu i temperatury, automatyka budynkowa, oraz monitoring systemów na odległość. Te rozwiązania pozwalają na szybsze wykrywanie pożarów, bardziej precyzyjne działania w celu ich powstrzymania, oraz optymalizację wykorzystania zasobów.

Zrównoważony rozwój

W miarę jak wzrasta globalna świadomość ekologiczna, nowoczesne budynki są projektowane z myślą o zrównoważonym rozwoju. Wentylacja przeciwpożarowa także musi uwzględniać te kwestie. Dobre zarządzanie energią i wykorzystanie ekologicznych materiałów w konstrukcji systemów wentylacji przeciwpożarowej mogą pomóc w zminimalizowaniu wpływu budynków na środowisko.

Wnioski

Wentylacja przeciwpożarowa jest w 2023 roku nadal wymogiem budowlanym i niezmiennie kluczowym elementem bezpieczeństwa budynków. Dbałość o przestrzeganie przepisów i norm bezpieczeństwa, oraz inwestycje w nowoczesne technologie i zrównoważone rozwiązania, to fundamenty, na których opiera się budownictwo przyszłości. Niezależnie od tego, czy jesteśmy inwestorami, architektami, inżynierami czy użytkownikami budynków, naszym wspólnym interesem jest zapewnienie, że systemy wentylacji przeciwpożarowej są nie tylko obecne, ale także skuteczne i dostosowane do nowych wyzwań. Dzięki temu będziemy mogli cieszyć się bezpieczeństwem, wydajnością i zrównoważonym rozwojem naszych współczesnych budynków.

Poseł konserwatywny ze St Austell i Newquay - Steve Double, dzieli się swoimi przemyśleniami po debacie, którą przewodniczył w tej tygodniowej sesji Westminster Hall dotyczącej petycji online o numerze 222715, która dotyczy opakowań bez plastiku dla owoców i warzyw.

Nie ma wątpliwości, że problem zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi stanowi jedno z najpoważniejszych globalnych wyzwań środowiskowych współczesności. Większość plastików jednorazowego użytku, zwłaszcza te opakowania, które nie podlegają recyklingowi i nie ulegają biodegradacji, znajdujące się na półkach sklepów i supermarketów, zostaje usunięta z obiegu zaledwie kilka minut po zakupie. Codziennie do naszych oceanów trafia około 8 milionów kawałków plastiku. Każdy z tych fragmentów może rozkładać się przez dziesięciolecia lub nawet dłużej, stopniowo rozpadając się na coraz mniejsze cząsteczki.

Gdy plastik przedostaje się do ekosystemu, istnieje realne zagrożenie dla ptaków morskich, ryb i innych zwierząt, które mogą go połknąć, uwalniając przy tym szkodliwe toksyny w trakcie procesu rozpadu.
Obecnie szacuje się, że nasze oceany zawierają około 5 bilionów makro i mikroplastików, o łącznej masie przekraczającej 250 000 ton. Naukowcy prognozują, że do roku 2050 ilość plastiku w oceanach przewyższy ilość ryb. Wzrastająca ilość plastiku dostającego się do mórz i oceanów budzi ogromne zaniepokojenie wielu ludzi. Dlatego nie dziwi fakt, że ponad 123 000 osób podpisało petycję elektroniczną, wzywającą supermarkety do wprowadzenia opcji bezopakowaniowej lub z ekologicznym opakowaniem dla każdego sprzedawanego produktu spożywczego, zwłaszcza owoców i warzyw. W petycji słusznie zauważono, że konsumentom, zwłaszcza na obszarach związanych z owocami i warzywami, jest trudno znaleźć produkty spożywcze bez plastikowych opakowań. Obecnie większość jednorazowych opakowań plastikowych używanych w supermarketach trafia na wysypiska już po kilku minutach od momentu zakupu. Ich wpływ na środowisko jest ogromny: plastikowe opakowania supermarketów stanowią ponad połowę wszystkich odpadów z tworzyw sztucznych w Wielkiej Brytanii. Chociaż niektóre plastikowe opakowania są niezbędne do utrzymania świeżości produktów i przedłużenia ich trwałości, istnieje wiele przypadków, gdzie stosowanie plastiku do owijania owoców i warzyw jest zbędne lub gdy plastik służy jedynie wygodzie supermarketu w transporcie i ekspozycji produktów. W tych sytuacjach możemy podjąć większe wysiłki w celu ograniczenia ilości plastikowych opakowań.

Chcemy dawać konsumentom możliwość wyboru produktów bez plastikowych opakowań, tam gdzie to możliwe.
W końcu musimy odnaleźć właściwą równowagę między ograniczaniem marnotrawstwa żywności a redukcją zanieczyszczenia plastikiem. Dążyć do zmniejszenia opakowań plastikowych nie powinno prowadzić do nowego problemu, jakim jest wzrost ilości wytwarzanych odpadów żywnościowych. Warto zatem wspierać innowacje i różne rodzaje opakowań, które są w stanie skutecznie chronić naszą żywność. Przykładowo, sieć Lidl ogłosiła zamiar zastąpienia niepodlegających recyklingowi czarnych plastikowych opakowań na produktach owocowych i warzywnych bardziej zrównoważonymi alternatywami, podczas gdy Morrisons planuje wprowadzenie tradycyjnych, brązowych papierowych toreb na działy owoców i warzyw. W miniony weekend Thorntons Budgens stał się pierwszym niezależnym supermarketem w kraju, który wprowadził sekcję bez plastiku, a teraz zachęca innych do podobnych działań. Te pozytywne sygnały wskazują, że detaliści zaczynają rozumieć, że konsumenci pragną mniej plastikowych odpadów z opakowań żywności. Wybory dokonywane przez konsumentów pozostaną głównym motorem zmian. Jednak rząd również odgrywa istotną rolę w kształtowaniu zachowań, na przykład poprzez wprowadzenie opłaty w wysokości 5 pensów za plastikową torbę, co znacząco ograniczyło jej zużycie od czasu wprowadzenia tej regulacji. W reakcji na debatę parlamentarną dotyczącą e-petycji na początku bieżącego tygodnia, przedstawiciele rządu poinformowali, że współpracują z detalistami oraz Programem Działań na rzecz Odpadów i Zasobów (WRAP), aby zachęcić ich do podejmowania działań na rzecz ograniczenia ilości odpadów. Badają również możliwość wprowadzenia inicjatywy supermarketu bez plastiku, w ramach której świeża żywność byłaby sprzedawana bez opakowań. W wyniku tych działań WRAP i Fundacja Ellen MacArthur opublikowały swój pakt dotyczący tworzyw sztucznych, wspierany przez rząd oraz 80 firm, organizacji pozarządowych i dostawców usług. Celem paktu jest uczynienie wszystkich opakowań plastikowych wielokrotnego użytku nadających się do recyklingu lub kompostowania do 2025 roku.

Obrazy żółwi morskich uwikłanych w sieci rybackie lub martwych ptaków morskich z żołądkami zatkanymi plastikowymi śmieciami zasługują na uznanie w mediach i społeczeństwie. Jednakże, gdy spojrzymy na skalę mikroskopową i wpływ tworzyw sztucznych, stajemy przed problemem o znacznie bardziej wszechobecnym charakterze, który subtelnie wpływa na życie oceanów, potencjalnie zakłócając kluczowe systemy operacyjne Ziemi, utrzymujące planetę w stanie zamieszkania.

Szacuje się, że każdego roku do oceanu trafia około 12 milionów ton plastiku. Te plastikowe zanieczyszczenia stopniowo rozkładają się na coraz mniejsze fragmenty, stając się mikro- i nanoplastikami. Choć są one mniej rzucające się w oczy wizualnie, ich wpływ na ekosystemy morskie może być poważny, a nawet stanowić zagrożenie dla stabilności klimatu na Ziemi.

Ostatnie prognozy wskazują, że na powierzchni oceanów na całym świecie unoszą się 358 bilionów mikroplastikowych cząstek, z niezliczonymi trylionami w głębszych obszarach. Ich rozprzestrzenianie jest niepokojące, ponieważ te niewielkie cząstki łatwo mogą być pomylone z pożywieniem przez morskie organizmy. Im mniejsze są mikroplastiki, tym większa liczba gatunków może spożywać je, zaczynając od ogromnych wielorybów filtrujących drobne organizmy na dnie łańcucha pokarmowego, znanego jako plankton.

"Mikroplastiki są faktycznie wszechobecne w tych środowiskach" - twierdzi Carroll Muffett, prezes i dyrektor generalny Centrum Międzynarodowego Prawa Ochrony Środowiska, dodając, że "wpływają one na faunę i florę morską we wszystkich poziomach troficznych."

W przeciwieństwie do większych odpadów z tworzyw sztucznych, które mogą zagrażać życiu morskiemu, mikroplastiki rzadko są natychmiastowo śmiertelne. Niemniej jednak, ich długotrwały wpływ na społeczności planktonu i mikroorganizmów może mieć głębokie konsekwencje dla różnorodności biologicznej oceanów, a także utrudnić procesy magazynowania węgla i obiegu azotu w oceanach na całym świecie.

Zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi przesuwa Ziemię poza strefę bezpieczeństwa

Tworzywa sztuczne, razem z innymi syntetycznymi substancjami chemicznymi, określanymi przez naukowców jako "nowe podmioty", stają się istotnym zagrożeniem dla stabilności systemu operacyjnego Ziemi ze względu na ich długotrwałość w środowisku i potencjalną toksyczność dla ludzi i dzikiej przyrody. Szkody wyrządzone różnorodności biologicznej z kolei wpływają na procesy życiodawcze geofizyczne.

Produkcja i uwolnienie masowych ilości plastiku do ekosystemów morskich jest obecnie uznawane za kluczowe potencjalne zagrożenie dla stabilności środowiska, zgodnie z definicją Ram Granicznych Planety. Ta teoria stara się ocenić dziewięć progów systemu ziemskiego, które ludzkość nie powinna przekraczać, aby uniknąć ryzyka dla życia, jakie znamy.

Naukowcy sugerują, że już przekroczyliśmy bezpieczny poziom dla nowego podmiotu - zanieczyszczeń chemicznych.

Tworzywa sztuczne popychają nas także w strefę zagrożenia dla innych granic planety, zwłaszcza utratę integralności i funkcji biosfery, poprzez ich szkodliwy wpływ na żywe organizmy. Badania pokazują również, że tworzywa sztuczne, poprzez oddziaływanie na mikroskopijne życie oceanów, mogą wywołać efekt domina, destabilizując trzy inne krytyczne granice, takie jak zakwaszenie oceanów, zmiany klimatu i biogeochemiczne przepływy azotu.

Najmniejsze cząstki plastiku "prawdopodobnie stanowią największe zagrożenie dla granic planety", twierdzi Meredith Seeley, doktorantka badająca mikroplastiki morskie w Narodowym Instytucie Norm i Technologii w Maryland, USA.

Czy mikroplastiki zakłócają "żywą pompę węglową" oceanu?

Związek między zanieczyszczeniem tworzywami sztucznymi a klimatem Ziemi wiąże się z kluczową rolą, jaką odgrywają małe organizmy morskie w magazynowaniu węgla w oceanie. Oceany są największym naturalnym zbiornikiem węgla, co czyni je kluczowymi dla regulacji wzrostu CO2 w atmosferze. Proces ten magazynowania węgla składa się z dwóch etapów: po pierwsze, CO2 w atmosferze rozpuszcza się w wodzie morskiej na powierzchni oceanu. Następnie plankton, składający się z glonów fitoplanktonu (które przeprowadzają fotosyntezę, pozyskując energię słoneczną) oraz zooplanktonu (małych zwierząt żywiących się fitoplanktonem), przechwytuje ten węgiel i ostatecznie składowany jest w głębinach oceanu. Ten ostatni proces znany jest jako biologiczna pompa węglowa. Badania wykazują, że ekspozycja na mikroplastiki w wystarczająco wysokich stężeniach może wpływać na proces fotosyntezy fitoplanktonu i obniżać wskaźniki żywienia zooplanktonu. Związki mikroplastików ze spożyciem przez te organizmy zostały również powiązane z obniżonym wzrostem, krótszym czasem życia, ograniczeniem zdolności reprodukcyjnych i płodnością różnych gatunków planktonu. Te interakcje mogą generować efekt domina w całym łańcuchu pokarmowym.

Nasza woda stanowi niezbędny element życia na ziemi, jednak coraz trudniej jest ją znaleźć w czystej i zdrowej formie. Oprócz resztek pestycydów, odpływu burz i innych zanieczyszczeń, w tym cennym zasobie pojawia się stosunkowo nowe zagrożenie. Mowa tutaj o tworzywach sztucznych, a konkretnie o mikroplastikach i nanoplastikach, cząstkach o wielkości znacznie mniejszej niż to, co jesteśmy w stanie dostrzec gołym okiem. Jednak ich obfitość jest na tyle wyraźna, że powinno to nas poważnie niepokoić.

Nie tylko problem tworzyw sztucznych dotyczy naszej wody pitnej

Badanie Światowej Organizacji Zdrowia z 2019 roku potwierdza, że tworzywa sztuczne stanowią zagrożenie dla zdrowia, jednak kończy się ono stwierdzeniem, jak poważny jest ten problem, zaznaczając, że potrzebne są dodatkowe informacje, aby udzielić precyzyjnej odpowiedzi. Co prawda WHO w latach 2020-2022 skompromitowało się tyle razy, że dziś ciężko traktować ich poważnie. Ale inne podmioty zajęły się na szczęście sprawą poważniej.

Kolejne badanie na ten sam temat w 2022 roku dostarczyło nieco więcej informacji. Wskazano konkretne obszary, które wymagają dalszych badań, aby lepiej zrozumieć problem oraz potencjalne zagrożenia dla zdrowia i środowiska. Niemniej jednak, jeśli chodzi o stanowisko Kanady w tej sprawie, Health Canada uczestniczyło w obu badaniach WHO, ale do tej pory nie podjęło istotnych działań w celu zagwarantowania Kanadyjczykom, że sytuacja dotycząca zanieczyszczenia plastikiem w wodzie pitnej jest monitorowana i rozwiązana. Jak dużo plastiku zużywamy? Według renomowanego badania, każdy z nas spożywa plastik w różnych formach, co równa się ilości karty kredytowej w ciągu tygodnia.

Inne raporty sugerują, że nie cały spożywany przez nas plastik przechodzi przez nasz organizm. Co najmniej niektóre z tych substancji pozostają w naszym ciele, potencjalnie powodując szkody dla naszego zdrowia. Badanie przeprowadzone w Australii donosi o poważnych uszkodzeniach narządów u ptaków morskich, które spożywają tworzywa sztuczne jako część swojej codziennej diety. Pojęcie "Plastikoza" zostało wprowadzone, aby opisać ten stan.

Istnieje wiele raportów i badań na ten temat. Im więcej zgłębiamy literaturę naukową, tym bardziej przekonujemy się, że nasze władze powinny dostarczyć więcej informacji na ten temat i podjąć bardziej zdecydowane działania - teraz, a nie później.

Czy mieszkańcy Kanady powinni teraz podejmować działania w celu zmniejszenia ilości używanego plastiku i jego wyrzucania? Czy powinniśmy spożywać wodę z tradycyjnych plastikowych butelek jednorazowego użytku? (Nasze dotychczasowe dochodzenie wskazywałoby na odpowiedź: "Nie".)

Podobnie jak w przypadku wielu obecnych problemów środowiskowych, trudno jest zaakceptować fakt, że rutynowe czynności, które wykonujemy od długiego czasu, mogą być szkodliwe. Plastik był początkowo uważany za cudowny materiał po raz pierwszy w 1907 roku. Od tego czasu stał się powszechnym produktem używanym obecnie przez prawie każdego na naszej planecie. Jednak dopiero teraz zaczyna być uznawany za szkodliwy dla naszego środowiska, natury i nas samych.

Według Światowej Organizacji Zdrowia oczyszczanie ścieków może usunąć ponad 90% mikroplastików z odpadów. Dowiedzieliśmy się również, że konwencjonalne metody uzdatniania wody pitnej są w stanie usuwać cząsteczki o rozmiarze mniejszym niż mikrometr. Niemniej jednak pozostaje trudne pytanie: czy to wystarczy?
Dlaczego pozostawiać zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi do oczyszczania ścieków na końcu procesu? Friends of the Earth Canada sądzi, że pierwszym krokiem powinno być zapobieganie zanieczyszczeniom. Musimy dokładnie zbadać, w jaki sposób korzystamy z tworzyw sztucznych w naszym codziennym życiu i ograniczyć ich zużycie, zwłaszcza w kontekście żywności. Należy unikać gotowania w plastiku. Tworzywa sztuczne jednorazowego użytku powinny być zakazane, zastępowane przez opakowania wielokrotnego użytku.