Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

Mikroplastiki, czyli drobne cząsteczki plastiku o średnicy mniejszej niż pięć milimetrów, stały się powszechnym tematem rozmów ze względu na ich obecność w środowisku oraz wykrywanie ich w organizmach ludzkich. Badania naukowców z Uniwersytetu Nowego Meksyku wykazały obecność mikroplastików w takich miejscach, jak mózg, tkanka jąder czy macica. Chociaż te informacje mogą budzić niepokój, badacz z UNM College of Population Health podkreśla, że istnieją sposoby na ograniczenie narażenia na te szkodliwe substancje.

Wszechobecność tworzyw sztucznych

Plastiki są wszechobecne – od procesu wydobycia surowców, przez produkcję, aż po ich utylizację – uwalniając toksyczne chemikalia na każdym etapie. Jednorazowe tworzywa sztuczne, choć używane przeciętnie zaledwie przez 12 minut, pozostają w środowisku przez całe pokolenia, stopniowo rozkładając się do postaci mikroplastików, które nie ulegają biodegradacji. Z czasem stają się one tak małe, że mogą przedostawać się do naszego łańcucha pokarmowego.

Mikroplastiki można znaleźć nie tylko w oceanach, jeziorach i rzekach, ale także w atmosferze, gdzie unoszą się razem z pyłem. Są przenoszone przez wiatr i deszcz, docierając nawet do odległych, pozornie nieskażonych obszarów. Problem pogłębia fakt, że stacje uzdatniania wody nie są w stanie odfiltrować tych drobinek – większość instalacji wodociągowych powstała na początku XX wieku, zanim zaczęto badać wpływ mikroplastików. Dziś wiemy, że nie są one przystosowane do ich usuwania.

Zagrożenia zdrowotne i sposoby minimalizacji narażenia

Narażenie na mikroplastiki może nastąpić poprzez spożycie skażonej żywności i wody, wdychanie cząstek obecnych w powietrzu oraz kontakt ze skórą. Choć wpływ mikroplastików na zdrowie wciąż jest przedmiotem badań, istnieją obawy związane z ich potencjalnymi skutkami, takimi jak stres oksydacyjny, neurotoksyczność, zaburzenia reprodukcji, zmiany w funkcjonowaniu układu odpornościowego i hormonalnego, a także zwiększone ryzyko chorób serca.

Ograniczenie kontaktu z mikroplastikami wymaga podjęcia świadomych działań, takich jak unikanie jednorazowych tworzyw sztucznych, wybieranie produktów bez mikroplastików oraz dbanie o jakość wody i powietrza w naszym otoczeniu.

Sposoby na Zmniejszenie Ekspozycji na Mikroplastiki

1. Pij wodę z kranu: Wybieraj wodę z kranu zamiast butelkowanej w plastikowych opakowaniach. Jeśli to możliwe, używaj filtra wody lub systemu filtracji odwróconej osmozy, które mogą pomóc w usuwaniu niektórych zanieczyszczeń, w tym mikroplastików.

2. Unikaj podgrzewania plastiku: Nie podgrzewaj żywności ani napojów w plastikowych pojemnikach, szczególnie w mikrofalówce. Podgrzewanie plastiku powoduje uwalnianie się szkodliwych chemikaliów do żywności. Zamiast tego stosuj szklane lub ceramiczne naczynia.

3. Wybierz bezpieczne metody przechowywania: Do przechowywania żywności używaj pojemników szklanych, ceramicznych lub ze stali nierdzewnej. Jeśli pojemniki mają plastikowe pokrywki, upewnij się, że żywność nie ma z nimi bezpośredniego kontaktu.

4. Spożywaj pełnowartościową żywność: Staraj się jeść świeżą, nieprzetworzoną żywność i przygotowywać posiłki od podstaw. Wysoko przetworzona żywność, jak ta w puszkach czy gotowych daniach, jest bardziej narażona na kontakt z tworzywami sztucznymi podczas produkcji i pakowania.

Kupuj lokalnie: Wybieraj świeże owoce i warzywa od lokalnych producentów. Jeśli spożywasz mięso, staraj się unikać produktów w plastikowych opakowaniach.

Unikaj tworzyw sztucznych identyfikowanych określonymi kodami:

- Kod 3: Zawiera ftalany, które są rakotwórcze.
- Kod 6: Zawiera styren, wpływający na układ nerwowy.
- Kod 7: Zawiera bisfenole A, S i F, które zakłócają funkcjonowanie układu hormonalnego i mogą prowadzić do otyłości.
„Bez BPA”: może nadal zawierać bisfenole, używane m.in. w wyściółkach puszek i paragonach.
Ostatecznym celem jest unikanie kontaktu żywności i napojów z tworzywami sztucznymi na każdym etapie – od zakupu po gotowanie i przechowywanie.

Świadomość i Działanie

„Głosujemy naszym portfelem” – przypomina Pratesi. Kontynuując zakup plastikowych produktów i nie szukając bezpieczniejszych alternatyw, wspieramy dalszą produkcję tworzyw sztucznych. Ponieważ nie wszyscy są świadomi zagrożeń związanych z mikroplastikami lub nie stać ich na bezpieczniejsze zamienniki, kluczowe jest szerzenie świadomości i dążenie do sprawiedliwych rozwiązań dostępnych dla wszystkich. Istnieje pilna potrzeba ograniczenia zagrożeń dla środowiska, które przyczyniają się do nierówności zdrowotnych i chorób przewlekłych. Obejmuje to wprowadzanie zmian w polityce, które zmniejszą zużycie plastiku, poprawią gospodarkę odpadami i ochronią najbardziej narażone grupy społeczne.

Na całym świecie wzrasta liczba przypadków choroby Parkinsona i demencji z nią związanych. Choroby te charakteryzują się nieprawidłowym gromadzeniem białka alfa-synukleiny w mózgu. Choć czynniki powodujące to gromadzenie są nieznane, badania wskazują na możliwą rolę czynników środowiskowych.

Mikroplastik, powszechnie obecny w środowisku, żywności i wodzie, to cząsteczki plastiku o średnicy mniejszej niż 5 mm, a nanoplastiki mają wielkość poniżej 1 μm i są niewidoczne dla ludzkiego oka. Badania wykazały obecność cząsteczek polistyrenu i innych tworzyw sztucznych we krwi większości zdrowych dorosłych. Jednorazowe produkty z polistyrenu, takie jak plastikowe kubki, sztućce i opakowania piankowe, są powszechnym odpadem środowiskowym. Mimo ich wszechobecności, potencjalne skutki zdrowotne tych tworzyw sztucznych są dopiero badane.
Poprzednie badania sugerowały, że polistyren i inne cząstki mogą wpływać na aktywność alfa-synukleiny. Międzynarodowy zespół badawczy pod kierunkiem dr. Andrew B. Westa z Duke University postanowił zbadać wpływ nanoplastików na komórki nerwowe i mózg. Badania te, opublikowane 17 listopada 2023 r. w czasopiśmie Science Advances, wykazały, że alfa-synukleina łatwo wiąże się z nanoplastikami polistyrenowymi w probówkach. Wiązanie to prowadziło do powstania nieprawidłowych struktur alfa-synukleiny, zwanych włókienkami, charakterystycznych dla choroby Parkinsona i pokrewnych demencji.
Dalsze badania na hodowanych komórkach mózgowych, czyli neuronach, wykazały, że włókienka alfa-synukleiny i nanoplastiki mogą przenikać do neuronów przez endocytozę, proces, w którym błona komórkowa pochłania wybrane elementy. Po wejściu do wnętrza komórki, zarówno włókienka, jak i tworzywa sztuczne trafiały do lizosomów, organelli komórkowych pełniących funkcję „pojemników na śmieci”. Naukowcy odkryli, że nanoplastiki zakłócają funkcjonowanie lizosomów, spowalniając rozkład szkodliwych grudek alfa-synukleiny.

Zespół badawczy przeanalizował również interakcje między nanoplastikami polistyrenowymi a alfa-synukleiną w mózgach myszy. Odkryli, że nanoplastiki i włókienka alfa-synukleiny oddziałują również w tym miejscu, co zwiększa rozprzestrzenianie się nieprawidłowości w połączonych obszarach mózgu. Szczególnie dotknięte były neurony w obszarze istoty czarnej mózgu, który jest kluczowy dla kontroli ruchu i ulega uszkodzeniu w chorobie Parkinsona i pokrewnych demencjach.
Podsumowując, odkrycia te wskazują na wcześniej nierozpoznane interakcje, które mogą przyczyniać się do zwiększonego ryzyka i postępu choroby Parkinsona. Konieczne są dalsze badania, aby dokładniej zbadać, jak te interakcje wpływają na rozwój chorób oraz czy inne rodzaje tworzyw sztucznych mają podobne skutki.
„Wiele danych sugeruje, że czynniki środowiskowe mogą odgrywać znaczącą rolę w chorobie Parkinsona, ale w większości nie zostały one zidentyfikowane” – wyjaśnia West. „Nasze badanie sugeruje, że obecność mikro- i nanoplastików w środowisku może stanowić nowe wyzwanie związane z toksynami w kontekście ryzyka i postępu choroby Parkinsona”.

POLYTEN nie ulega biodegradacji i w znacznym stopniu przyczynia się do zatkania kanałów i systemów odwadniających w mieście. Mimo że Bangladesz zakazał jego stosowania prawie dziesięć lat temu, wciąż jest powszechnie używany, a brakuje zarówno recyklingu, jak i realnej alternatywy dla polietylenu jako materiału opakowaniowego. Codziennie produkujemy około 1700 ton odpadów z tworzyw sztucznych, a import surowców plastikowych kosztuje nas rocznie 2000 crore Tk.

Smutna rzeczywistość jest taka, że żadna agencja rządowa nie zdołała kontrolować produkcji, dystrybucji, używania i wyrzucania toreb foliowych, które są powszechnie stosowane. Potrzebujemy ogólnokrajowej kampanii, która zwiększy świadomość społeczną na temat wpływu polietylenu na środowisko oraz wywrze presję na fabryki produkujące polietylen.

Uważamy, że rząd powinien energicznie promować syntetyzowany polimer z włókna jutowego, odkryty przez naukowca z Bangladeszu Jute Mills Corporation w 2012 roku. Należy wprowadzić na szeroką skalę torby opakowaniowe na bazie juty, ponieważ ulegają biodegradacji, a jednocześnie są odporne na wodę i powietrze. Wiadomo, że polimer jutowy może unieść około półtora raza więcej ładunku niż tradycyjna torba polietylenowa i jest przyjazny dla środowiska. Dzięki swojej nietrwałości może rozwiązać nasze problemy środowiskowe, uwalniając kanały, drogi wodne i systemy odwadniające od niebezpiecznych produktów z polietylenu i tworzyw sztucznych.

Produkcja polimeru jutowego na dużą skalę znacznie ożywiłaby nasz przemysł jutowy, wspomogłaby rolników uprawiających jutę, zapewniła rynek na jutę przez cały rok i złagodziła problemy środowiskowe.

Wprowadzenie na szeroką skalę toreb opakowaniowych z polimeru jutowego wymaga strategicznego podejścia, które obejmuje zarówno politykę rządową, jak i wsparcie ze strony sektora prywatnego. Kluczowym elementem tego procesu jest stworzenie odpowiednich ram regulacyjnych i zachęt finansowych, które umożliwią rozwój i wdrożenie technologii produkcji polimeru jutowego.

Ramy regulacyjne i zachęty finansowe

Rząd powinien rozważyć wprowadzenie ulg podatkowych i dotacji dla przedsiębiorstw inwestujących w produkcję polimeru jutowego. Dodatkowo, ustanowienie norm jakościowych i certyfikacji dla wyrobów z juty pomoże zapewnić, że produkty te będą spełniały wysokie standardy, co z kolei zwiększy zaufanie konsumentów i ich akceptację na rynku. Ważnym aspektem jest także edukacja producentów i konsumentów na temat korzyści płynących z używania materiałów opakowaniowych poddawalnych recyklingowi.

Wsparcie infrastrukturalne i technologiczne

Rozwój infrastruktury do produkcji polimeru jutowego wymaga inwestycji w nowoczesne technologie i maszyny. Rząd, we współpracy z instytutami badawczymi i uczelniami, powinien wspierać badania i rozwój w dziedzinie przetwarzania juty, aby zoptymalizować proces produkcji i zminimalizować koszty. Przykładem mogą być programy wsparcia dla start-upów technologicznych zajmujących się innowacyjnymi rozwiązaniami w zakresie przetwarzania materiałów naturalnych.

Promocja i edukacja społeczna

Kluczowym elementem sukcesu jest także szeroko zakrojona kampania informacyjna skierowana do społeczeństwa. Kampanie te powinny podkreślać korzyści środowiskowe związane z używaniem toreb z polimeru jutowego oraz promować odpowiedzialne postawy konsumenckie. Edukacja powinna obejmować wszystkie poziomy, od szkół podstawowych po kampanie medialne, aby zwiększyć świadomość ekologiczną wśród różnych grup społecznych.

Międzynarodowa współpraca

Bangladesz powinien również dążyć do nawiązania międzynarodowej współpracy w zakresie wymiany technologii i doświadczeń z krajami, które osiągnęły sukces w dziedzinie zrównoważonego rozwoju. Może to obejmować zarówno import nowoczesnych technologii, jak i eksport wiedzy i produktów opartych na polimerze jutowym. Międzynarodowe partnerstwa mogą również przynieść korzyści w postaci dostępu do nowych rynków i zwiększenia konkurencyjności na arenie globalnej.

Zastąpienie polietylenu polimerem jutowym jest nie tylko możliwe, ale także konieczne dla ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju gospodarczego Bangladeszu. Wdrożenie tego rozwiązania wymaga skoordynowanych działań na wielu płaszczyznach, w tym legislacyjnej, technologicznej i edukacyjnej. Rząd, sektor prywatny oraz społeczeństwo muszą współpracować, aby przekształcić wyzwania ekologiczne w szanse na innowacje i rozwój. Realizacja tego celu przyniesie korzyści nie tylko dla środowiska, ale także dla gospodarki i zdrowia publicznego, tworząc lepszą przyszłość dla przyszłych pokoleń.

Oceany łączą wszystkie kontynenty świata, a ryby nie respektują linii granicznych. Dlatego dobrze się składa, że ​​globalna organizacja – Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) – pomaga narodom wykrywać i monitorować zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi oraz biotoksyny w algach morskich, które mogą prowadzić do epidemii skażonych owoców morza.
Biotoksyny w żywności: Na Kubie naukowcy MAEA wspierają lokalnych badaczy w wykrywaniu biotoksyn, w szczególności ciguatoksyn, które są truciznami wytwarzanymi przez szkodliwe zakwity mikroskopijnych glonów.

W artykule z 10 lipca MAEA opisała, że ​​ogniska tych szkodliwych zakwitów glonów (HAB) powodują każdego roku tysiące zatruć na całym świecie wskutek spożycia skażonych owoców morza. Biotoksyny mogą gromadzić się w łańcuchu pokarmowym, zwłaszcza u większych ryb. Objawy zatrucia ciguatera mogą obejmować zaburzenia trawienne oraz objawy neurologiczne, takie jak drętwienie i osłabienie. Ludzie nie są jedynymi ofiarami – HAB zakłócają łańcuch pokarmowy i mogą zabijać organizmy morskie oraz ptaki morskie.
Aby rozwiązać problem ciguatoksyn, laboratoria środowiska morskiego MAEA rozwijają zdolności monitorowania ciguatera przy użyciu technik nuklearnych i izotopowych, które umożliwiają szybkie wykrywanie biotoksyn w owocach morza oraz dokładne identyfikowanie ognisk w porównaniu z innymi metodami.

„Dzięki odpowiednim narzędziom można skutecznie złagodzić zakwity ciguatera i epidemie ciguatoksyn” – powiedział Alejandro Garcia Moya, dyrektor Centrum Studiów Środowiskowych Cienfuegos (CEAC). "Warsztaty MAEA mające na celu transfer wiedzy na temat monitorowania toksyn morskich i technik zarządzania nimi są kluczowym elementem budowania i wzmacniania potencjału w rozwijających się krajach małych wysp. W konsekwencji mają one bezpośredni wpływ na zarządzanie szkodliwymi zakwitami glonów oraz ich wpływem na nasze środowisko morskie i życie ludzi, którzy na nim polegają.”
Zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi: Podobnie jak biotoksyny, mikroplastiki mogą gromadzić się w łańcuchu pokarmowym. Masy zanieczyszczeń tworzywami sztucznymi, podobnie jak zakwity glonów, mogą niszczyć wody i wybrzeża. W przeciwieństwie do skażenia glonami, morskie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi mogą jednak rozprzestrzeniać się globalnie, niezależnie od klimatu.
Na początku lipca MAEA gościła w Austrii ekspertów ds. walki z zanieczyszczeniem tworzywami sztucznymi. Spotkanie miało na celu omówienie bieżących prac w ramach inicjatywy MAEA NUTEC Plastics oraz opracowanie międzynarodowej sieci zaawansowanych technologicznie laboratoriów do monitorowania mikrodrobin plastiku w morzu.
NUTEC Plastics powstał w oparciu o portfolio projektów badawczych i współpracy technicznej MAEA w zakresie recyklingu tworzyw sztucznych z wykorzystaniem technologii radiacyjnej oraz monitorowania mikrodrobin plastiku w morzu przy użyciu technik śledzenia izotopowego.

Globalne podejście: Na spotkaniu dyrektor generalny MAEA Rafael Mariano Grossi podkreślił, że agencja skoncentruje się na budowaniu globalnej sieci laboratoriów w celu monitorowania mikrodrobin plastiku, dzielenia się najlepszymi praktykami i opracowywania protokołów. „Technologia nuklearna może pomóc nam stawić czoła wyzwaniu, jakim są mikroplastiki, z niespotykaną dotąd precyzją i skutecznością” – wyjaśnił Grossi. „Globalne zagrożenie, jakie stanowią odpady z tworzyw sztucznych, wymaga globalnego podejścia. Wymaga współpracy, partnerstwa i skoordynowanych działań.”
Spotkanie zgromadziło przedstawicieli z sześćdziesięciu jeden krajów uczestniczących w programie współpracy technicznej MAEA, którego celem jest utworzenie do końca 2027 roku globalnej sieci laboratoriów zdolnych do monitorowania mikrodrobin plastiku w oceanach oraz identyfikowania trendów poprzez wymianę danych i najlepszych praktyk.
Uczestnicy planują opracować protokoły monitorowania morza, zbudować krajowe możliwości w zakresie raportowania stanu i trendów zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi w strefach przybrzeżnych i morskich oraz zgłaszania gęstości i rodzajów mikrodrobin plastiku znajdowanych na plażach i w wodzie morskiej. MAEA przewiduje, że projekt wesprze 50 krajów w przekształceniu ich w krajowe lub regionalne centra szkoleń i analiz.

Mikroplastiki – małe kawałki plastiku, mniejsze niż gumka do ołówka – są powszechnie spotykane wszędzie: w oceanach, polach uprawnych, żywności, a nawet w ludzkich ciałach. Obecnie uwagę zwraca nowy termin: nanoplastiki. Te cząsteczki są jeszcze mniejsze od mikroplastików – tak małe, że są niewidoczne gołym okiem.

Nanoplastiki to rodzaj mikroplastików charakteryzujący się wyjątkowo małymi rozmiarami. Mikroplastiki mają zwykle średnicę mniejszą niż 5 milimetrów, podczas gdy nanoplastiki mają średnicę od 1 do 1000 nanometrów. Dla porównania, szerokość przeciętnego ludzkiego włosa wynosi około 80 000–100 000 nanometrów. Nanoplastiki budzą coraz większe obawy dzięki najnowszemu postępowi technologicznemu, który ułatwia ich wykrywanie i analizowanie. Ich mniejszy rozmiar sprawia, że ​​łatwiej się przemieszczają na duże odległości i do bardziej zróżnicowanych środowisk niż mikroplastiki. Mogą również łatwiej przenikać do komórek i tkanek organizmów żywych, co może prowadzić do poważniejszych skutków toksykologicznych. Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich dwóch lat wykazały obecność nanoplastików w ludzkiej krwi, komórkach wątroby i płuc oraz tkankach rozrodczych, takich jak łożysko i jądra. Nanoplastiki znaleziono na całym świecie w powietrzu, wodzie morskiej, śniegu i glebie. Wiemy już, że mikroplastiki występują od szczytów Mount Everestu po głębokie rowy oceaniczne. Obecnie coraz więcej dowodów wskazuje na to, że nanoplastiki są jeszcze bardziej rozpowszechnione w środowisku niż większe mikroplastiki.

Skąd się biorą i dokąd zmierzają nanoplastiki?

Nanoplastiki powstają w wyniku degradacji codziennych produktów, takich jak ubrania, opakowania żywności, wyposażenie domowe, plastikowe torby, zabawki i przedmioty do higieny osobistej. Czynniki środowiskowe, takie jak światło słoneczne lub zużycie mechaniczne, przyczyniają się do uwalniania nanoplastików. Są one również obecne w produktach do pielęgnacji, takich jak peelingi i szampony.

Podobnie jak większe cząsteczki tworzyw sztucznych, nanoplastiki mogą składać się z różnych polimerów, takich jak polietylen, polipropylen, polistyren i PVC. Ze względu na powszechne stosowanie tworzyw sztucznych trudno jest uniknąć obecności nanoplastików w naszym życiu codziennym.

Nanoplastiki, osiągając nanoskalę, stwarzają nowe pytania i wyzwania z powodu swoich niewielkich rozmiarów oraz specyficznych właściwości chemicznych i struktury powierzchniowej. Ich małe rozmiary ułatwiają przenikanie do komórek i tkanek organizmów, co może prowadzić do potencjalnie szkodliwych skutków biologicznych przy ich akumulacji.

Obecnie trwają intensywne badania nad losami nanoplastików w środowisku. Naukowcy próbują zrozumieć, czy nanoplastiki ulegają dalszej degradacji na mniejsze cząstki czy wręcz przeciwnie – czy polimery, które stanowią ich strukturalne podstawy, pozostają nienaruszone.

Wykrywanie nanoplastików jest wyzwaniem ze względu na ich małe rozmiary i różnorodny skład chemiczny. Naukowcy stosują różne techniki, takie jak spektroskopia Ramana, chromatografia i spektrometria masowa, aby wykrywać i analizować te cząsteczki. Przykładem nowoczesnej technologii jest badanie z 2024 roku przeprowadzone przez Uniwersytet Columbia, które pozwoliło na wykrycie ponad 100 000 cząstek plastiku, głównie nanoplastików, w każdym litrze analizowanej wody butelkowanej z dużą precyzją i dokładnością. Konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań, aby określić, czy cała woda butelkowana zawiera nanoplastiki. Jednakże nowa technologia otwiera drzwi do dalszych studiów nad tym zagadnieniem.

Czy nanoplastiki są toksyczne?

Badania nad toksycznością nanoplastików są ciągle prowadzone. Istnieją dowody sugerujące, że te cząstki mogą stanowić poważne zagrożenie dla ekosystemów i zdrowia ludzkiego. Jedno z najnowszych badań wskazuje, że mogą one zwiększać ryzyko chorób serca. Inną obawą jest to, że zanieczyszczenia chemiczne, metale ciężkie i patogeny mogą przylegać do nanoplastików i gromadzić się w środowisku. Proces ten potencjalnie zwiększa ekspozycję organizmów żywych na wysokie stężenia tych szkodliwych substancji. Nanoplastiki są nieodłączną częścią współczesnego środowiska, jednakże dla pełnego zrozumienia zagrożeń wymagane są dalsze badania i informacje. Jak powtarzają toksykolodzy: „Dawka czyni truciznę”. Innymi słowy, realna ekspozycja ma kluczowe znaczenie, a ocena toksyczności jest trudna bez znajomości rzeczywistych stężeń.

Wiadomo, że większe odpady z tworzyw sztucznych mogą ulegać degradacji na nanoplastiki, ale konieczne jest zgłębienie procesu dalszego rozkładu tych fragmentów. Naukowcy intensywnie pracują nad identyfikacją i zrozumieniem obecności nanoplastików w różnych środowiskach, aby opracować skuteczne strategie zarządzania ich wpływem na ludzi i planetę oraz minimalizowania tego wpływu.