Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

Badania przeprowadzone w Hiszpanii ujawniły, że biodegradowalne torby na zakupy mogą być "bardziej toksyczne" niż tradycyjne torby plastikowe.

Naukowcy przeprowadzili testy toksykologiczne, używając komórek ryb, aby porównać dwa rodzaje toreb. Według raportu hiszpańskiej Narodowej Rady ds. Badań, kompostowanie biodegradowalnych toreb skutkowało wyższymi poziomami toksyczności w porównaniu do ich plastikowych odpowiedników. Profesor Cinta Porte, główny autor badania, wyraził zdziwienie, że komórki narażone na tradycyjne torby plastikowe nie wykazywały żadnych oznak toksyczności. Natomiast w przypadku torb biodegradowalnych zaobserwowano zmniejszenie żywotności komórek z powodu wykrytej toksyczności.

Naukowcy analizowali osiem jednorazowych produktów plastikowych, w tym cztery biodegradowalne torby na zakupy i cztery tradycyjne wyroby z tworzyw sztucznych, takie jak butelki na wodę, torby na zakupy i worki na śmieci. W ich raporcie stwierdzono: "Nasza hipoteza sugeruje, że toksyczność wynika z dodatków chemicznych używanych do przetwarzania materiałów, ponieważ bioplastiki są ogólnie trudniejsze do przetworzenia niż konwencjonalne tworzywa sztuczne."

"Dodatki chemiczne są wprowadzane przez producentów w celu stworzenia biodegradowalnych toreb, co może sprawić, że są one szczególnie toksyczne" - zaznaczono.

Badacze podkreślili, że ich odkrycia "akcentują znaczenie badania wpływu mechanizmów degradacji, takich jak kompostowanie, na toksyczność kompostowalnych tworzyw sztucznych".

"Ważne jest, aby przeprowadzić szczegółowe analizy składu nowo opracowywanych kompozycji kompostowalnych tworzyw sztucznych, ponieważ mogą one być bardziej szkodliwe niż tradycyjne tworzywa sztuczne", podkreślił ich raport. "Powszechne używanie kompostowalnych tworzyw sztucznych i ich niepełna degradacja mogą prowadzić do zwiększonego uwalniania dodatków do tworzyw sztucznych oraz cząstek z tworzyw sztucznych do środowiska, co może negatywnie wpływać na ekosystem i zdrowie ludzi."

Naukowcy zaznaczyli, że to jest badanie wstępne, i nie można jeszcze określić, jaki będzie wpływ na zdrowie ludzi. W 2021 roku Hiszpania wprowadziła zakaz stosowania tradycyjnych toreb plastikowych, z wyjątkiem toreb kompostowalnych i biodegradowalnych. Wszystkie supermarkety korzystają teraz z toreb oznaczonych jako 'kompostowalne'.

Torebki biodegradowalne, dostępne głównie w sekcjach owoców i warzyw w większości supermarketów, często są oznaczone jako 'OK do kompostowania', co oznacza, że są zgodne z przepisami dotyczącymi przemysłowego kompostowania. Dr. Amparo López-Rubio, współautor badania, zauważył, że wyniki sugerują konieczność dostosowania testów toksykologicznych obecnie stosowanych do uzyskania tego rodzaju certyfikacji.

"Dalsze badania są niezbędne, aby zapewnić wprowadzenie na rynek trwałych i bezpiecznych produktów" - dodał.

Ze względu na ciągły wzrost wykorzystania plastiku w różnych branżach, zwłaszcza w produkcji opakowań, Bangladesz pozostaje jednym z krajów o najwyższym poziomie zanieczyszczenia plastikiem.
W ciągu ostatnich pięciu dekad produkcja tworzyw sztucznych znacząco wzrosła na całym świecie. Co minutę na świecie nabywa się niesamowitą ilość miliona plastikowych butelek. Gdyby wszystkie te plastikowe butelki sprzedane w 2018 roku zostały ułożone w stos, osiągnęłyby wyższość nad najwyższym budynkiem na Ziemi, jakim jest Burj Khalifa w Dubaju.

Chociaż plastikowe butelki przynoszą wiele korzyści, rosnące wykorzystanie plastiku ma poważny wpływ na nasze środowisko. Bangladesz także nie unika problemu związanego z plastikiem. Ze względu na stały wzrost wykorzystania plastiku w różnych sektorach, szczególnie w opakowaniach, Bangladesz pozostaje jednym z krajów o najwyższym poziomie zanieczyszczenia plastikiem. Obrazy rzek zapchanych przypadkowo wyrzuconymi plastikowymi butelkami częściowo ukazują skalę tego problemu.

Oto kilka porażających statystyk dotyczących plastiku w Bangladeszu

Codziennie powstaje aż 3000 ton odpadów z tworzyw sztucznych.
Plastik stanowi 8% wszystkich odpadów wytwarzanych rocznie, co przekłada się na imponującą liczbę 800 000 ton. Dziennie w mieście Dhaka zużywa się około 14 milionów worków polietylenowych, często trafiających do rzek i oceanów, co stwarza zagrożenie dla ekosystemu morskiego. Około 73 000 ton odpadów z tworzyw sztucznych dostaje się codziennie do rzek Padma, Jamuna i Meghna.
Tylko w Starej Dhace miesięcznie sprzedaje się około 250 ton produktów niemożliwych do poddania recyklingowi, takich jak słomki i sztućce wykonane z tworzywa sztucznego. Wzrost produkcji bioodpadów wynosi 5,2%, podczas gdy odpady z tworzyw sztucznych wzrastają o 7,5%. Oprócz odpadów domowych, plastikowe odpady pochodzące z Indii, Nepalu i Chin, unoszące się wzdłuż rzek Ganges, Yamuna i Brahmaputra, zanieczyszczają nasze zbiorniki wodne, włączając w to rzeki i kanały. Skala tego problemu jest ogromna i nie ma sobie równych.

Według Reuters, Azja jest największym na świecie producentem tworzyw sztucznych i generuje ogromne ilości odpadów z nimi związanymi.

To stanowi poważne zagrożenie zarówno dla środowiska, jak i zdrowia ludzi.

Organizacja ds. Środowiska i Rozwoju Społecznego (ESDO) w Dhace opisała worki polietylenowe i odpady z tworzyw sztucznych jako istotne zagrożenie dla ogólnego środowiska kraju.

Według badania przeprowadzonego przez ESDO w 2017 roku, większość zużytego plastiku i politenu trafia na wysypiska śmieci oraz zanieczyszcza zbiorniki wodne na terenie całego kraju. Brak jest systemu zbierania ani recyklingu tych odpadów. Niemniej jednak, pomimo świadomości szkodliwych skutków plastiku, aż 61% mieszkańców kraju nadal korzysta z toreb polietylenowych.

W samej Dhace istnieje ponad 100 fabryk w obszarach takich jak Lalbagh, Hazaribagh, Sadarghat oraz Chattogram, które produkują worki polietylenowe.
W swoim wystąpieniu na seminarium w 2018 roku dotyczącym zanieczyszczenia środowiska plastikowymi materiałami, Arif M. Faisal, ekspert ds. Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), zaznaczył, że produkcja plastiku prowadzi do emisji gazów cieplarnianych, co przyczynia się do globalnego ocieplenia, jednocześnie zanieczyszczając glebę i wodę. Te kwestie, jak stwierdził, mają wpływ na postępy Bangladeszu w realizacji celów zrównoważonego rozwoju (SDG).

Według opublikowanego badania w czasopiśmie "Science Advances" w 2015 roku na całym świecie wyprodukowano około 380 milionów ton plastiku. Połowa z tej ogromnej ilości tworzyw sztucznych jest przeznaczona do jednorazowego użytku.

Plastik jednorazowego użytku zawiera wiele różnych chemikaliów o właściwościach wpływających na funkcjonowanie układu hormonalnego, takie jak rozpuszczalniki, stabilizatory UV, ftalany, środki przeciwdrobnoustrojowe oraz dodatki przemysłowe, zgodnie z danymi dostarczonymi przez ESDO (Organizację ds. Środowiska i Rozwoju Społecznego).
Zakaz stosowania toreb polietylenowych w Bangladeszu, który został wprowadzony już w 2002 roku, za czasów rządów Partii Nacjonalistycznej Bangladeszu (BNP), miał na celu ograniczenie negatywnego wpływu tych toreb na środowisko. Niestety, mimo wprowadzenia oficjalnego zakazu, nie przyniósł on oczekiwanych rezultatów. Torebki polietylenowe nadal są powszechnie używane. Produkty spożywcze, zwłaszcza, są często pakowane w tego rodzaju opakowania, mimo wyraźnego zakazu. W 2010 roku wprowadzono także prawo zachęcające do używania torebek jutowych w celu zredukowania użycia toreb polietylenowych, jednak efekty tej inicjatywy pozostają niewystarczające. Zastosowanie worków polietylenowych i plastikowych znacząco wzrosło w ostatnich latach, co ma negatywny wpływ na środowisko oraz prowadzi do zatkania systemów odprowadzania wody.

Czy istnieją rozwiązania?

Według ekspertów z Bangladeszu, zwiększanie świadomości na temat poważnych zagrożeń związanych z odpadami z tworzyw sztucznych stanowi kluczowy krok w zwalczaniu rosnącego zanieczyszczenia tymi materiałami. Wskazują na potrzebę promowania innowacyjnych i zrównoważonych rozwiązań, a także sugerują polityczne środki zachęcające do stosowania biodegradowalnych tworzyw sztucznych oraz ekonomicznie opłacalnych alternatywnych materiałów opakowaniowych. Dodatkowo, zwracają uwagę na potrzebę odpowiedniego systemu zarządzania odpadami z tworzyw sztucznych, w tym rozwijania recyklingu tworzyw sztucznych. Profesor Izaj Ahmed z Bangladesz University of Engineering and Technology (BUET) podkreślił w swoim wystąpieniu z 2018 roku, że przemysł recyklingu tworzyw sztucznych może generować znaczne zyski w Bangladeszu, wykorzystując dostępną tu tanią siłę roboczą i surowce.

W raporcie zatytułowanym "Przestań używać plastiku jednorazowego użytku do ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska", przedstawionym w 2018 roku przez sekretarza generalnego ESDO, dr. Shahriara Hossaina, wyrażono przekonanie, że stosowanie plastiku jednorazowego użytku jest wygodne, ale konieczne jest wprowadzenie zakazu. Zasugerowano także istnienie bardziej ekologicznych alternatyw, takich jak bambus lub szkło. Rosemarie Downey, globalna liderka ds. badań opakowań w Euromonitor International, podkreśla znaczenie świadomego spożywania plastiku i podkreśla, że jest to globalnym obowiązkiem wszystkich. Według Downey, konsumenci odgrywają kluczową rolę w osiągnięciu celu zero odpadów. Unia Europejska zatwierdziła zakaz stosowania 10 jednorazowych produktów plastikowych, w tym słomek, widelców i noży, do 2021 roku. Ponadto, ustaliła cele dotyczące recyklingu wszystkich opakowań z tworzyw sztucznych, które stanowią główne źródło odpadów tego rodzaju, do roku 2030.

Miasta w licznych państwach azjatyckich, w tym w Chinach, Hongkongu, Indiach, Indonezji, Nepalu, Pakistanie, Filipinach, Singapurze i Tajwanie, obecnie podejmują działania przeciwdziałające nadmiernemu używaniu plastikowych toreb na zakupy. Lokalne władze miejskie wprowadziły przepisy zakazujące stosowania tych toreb, ze względu na negatywny wpływ, jaki wywierają one na środowisko. Plastikowe torby często zatykają kanały ściekowe i odwodnienia, przyczyniając się do powodzi na ulicach oraz zagrażając zwierzętom. Ponadto plastikowe torby są źródłem innych szkód dla ekosystemu naturalnego. Na przykład w Chinach i na Tajwanie wprowadzono surowe kary finansowe dla osób łamiących zakazy. W innych krajach zachęca się do przejścia na stosowanie biodegradowalnych toreb. Jednak ta strategia nie jest rozwiązaniem problemu. Ludzie chętnie akceptują torebki biodegradowalne i postrzegają je jako korzystny powrót do tradycyjnych praktyk, takich jak używanie koszy na zakupy lub torebek wykonanych z lokalnych, bardziej ekologicznych materiałów, takich jak juta, abaka i tkaniny.

Warto pamiętać, że torby plastikowe zostały stworzone z określonym celem, a krytyka dotyczy przede wszystkim sposobu ich użytkowania, a nie samego istnienia. Są one wszechstronne i funkcjonalne, spełniając wiele różnych zadań, których nie jest w stanie zastąpić papier, często sugerowany jako bardziej ekologiczna alternatywa dla plastiku. Plastikowe torby są doceniane za pakowanie żywności oraz przechowywanie mokrych produktów. Stanowią również przydatną wkładkę w pojemnikach na odpady, chronią delikatne ubrania i mogą tymczasowo zabezpieczyć przed przeciekami dachowymi lub kranowymi.

Te różnorodne zastosowania sprawiają, że plastikowe torby są praktycznym i wszechstronnym wynalazkiem XX wieku

Dodatkowo, plastikowe torby mogą być wielokrotnie używane. Chociaż niektóre z nich są zbyt cienkie, aby można było je wielokrotnie wykorzystywać, warto skoncentrować się na produkcji mocniejszych i trwalszych plastikowych toreb foliowych, zamiast całkowicie eliminować ich użycie. Jednym z głównych powodów, dla których plastikowe torby z tworzywa sztucznego często uważane są za szkodliwe dla środowiska, jest ich brak zdolności do biodegradacji. Jednak, gdyby były wyprodukowane z biodegradowalnych materiałów, takich jak bioplastiki, obecnie dostępne w niektórych krajach europejskich, główny powód zakazów mógłby przestać istnieć. Jednak nawet zmiana materiału nie gwarantuje, że negatywny wpływ tworzyw sztucznych na środowisko zostanie całkowicie wyeliminowany. To wynika z faktu, że "zło" tkwi nie tyle w samym materiale, co w zachowaniach ludzi, którzy często nie wiedzą, nie troszczą się lub nie mają dostatecznej wiedzy na temat właściwego sposobu pozbywania się tych produktów. Co więcej, rządy nie mogą zignorować ekonomicznego wkładu przemysłu tworzyw sztucznych w gospodarkę. Na przykład w Australii podjęto próbę ograniczenia użycia cienkich plastikowych toreb z polietylenu o wysokiej gęstości (HDPE), ale nie wprowadzono ich zakazu ze względu na obawy dotyczące wpływu na zatrudnienie. Według Worldwatch Institute przemysł tworzyw sztucznych generuje setki tysięcy miejsc pracy w krajach takich jak Chiny, Malezja i Tajlandia, które w 2005 roku wspólnie wyeksportowały 239 milionów ton plastikowych toreb do Stanów Zjednoczonych.

Kluczowe znaczenie ma odpowiednie zarządzanie środowiskiem

Rozwiązaniem problemu związanego z nadmiernym użyciem cienkich plastikowych toreb nie jest wyłącznie zakaz, lecz raczej skuteczne zarządzanie. Zasada 3R - redukcja, ponowne wykorzystanie i recykling - odnosi się również do gospodarki odpadami stałymi, w tym do plastikowych toreb. Niemniej jednak, tylko kilka krajów w Azji posiada wydajne systemy zarządzania odpadami stałymi, mimo że wszystkie one mają przepisy dotyczące gospodarki odpadami. Wynika to często z błędnego przekonania, że regulacje są równoznaczne z właściwym zarządzaniem. Zarządzanie plastikowymi torbami oznacza umiejętność ich używania i przechowywania w taki sposób, aby można je było wielokrotnie wykorzystywać, oraz wiedzę na temat możliwości ich poddania recyklingowi po zakończeniu użytkowania. Ważne jest wprowadzenie wytycznych dotyczących sposobu korzystania, konserwacji, ponownego użycia, odzyskiwania i recyklingu plastikowych toreb, a obecnie dostępne technologie recyklingu cienkich plastikowych toreb pozwalają na ich skuteczne przetwarzanie. Wytyczne powinny obejmować skorzystanie z odpowiednich technologii usuwania, gdy materiały osiągną swój ostateczny limit ponownego wykorzystania i recyklingu. Wielu materiałów wymaga właściwego zarządzania, aby nie zaszkodzić środowisku. W rzeczywistości, gdy nie jest to odpowiednio kontrolowane, papier może być bardziej ekologicznie nieodpowiedzialny niż plastikowe torby; zajmuje znacznie więcej miejsca na wysypiskach i nie rozkłada się znacząco szybciej niż tworzywa sztuczne.

Konieczne jest ścisłe egzekwowanie przepisów

Według Agencji Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych, torby papierowe generują o 70 procent więcej zanieczyszczeń powietrza i aż 50 razy więcej zanieczyszczeń wód niż torby plastikowe, głównie ze względu na ich wyższe zużycie energii zarówno podczas produkcji, jak i recyklingu. Tak samo jak w przypadku każdego produktu zaprojektowanego do konkretnego zastosowania, zarówno torby papierowe, jak i plastikowe, muszą być właściwie zarządzane, aby zachować ich przydatność i zapobiec zaburzeniom w naszych ekosystemach. Regulacje dotyczące stosowania plastikowych toreb są potrzebne, ale to ich rzetelne egzekwowanie jest kluczowe. Odrzucenie plastikowych toreb jako bezwartościowych pomija ich praktyczność, trwałość i przystępność cenową, co stanowi istotny aspekt tej kwestii.

Plastik od dawna był popularnym wyborem na opakowania żywności. Jednak jednorazowe tworzywa sztuczne przyczyniają się znacząco do degradacji środowiska. Rozwiązaniem tego problemu jest poszukiwanie bardziej zrównoważonych i skalowalnych alternatyw. Innym kluczowym aspektem jest poprawa przechowywania żywności. Najnowsze badania wykazały, że aż 50% negatywnego wpływu całego łańcucha dostaw żywności na środowisko wynika z marnotrawienia żywności.

Dziedzina nauki chemicznej już proponuje odpowiedzi na te wyzwania

Biodegradowalne polimery wytworzone z wodorostów i innych roślin mogą stać się częścią rozwiązania. Wodorosty rosną szybko i wykorzystują te same procesy produkcyjne, co tradycyjne tworzywa sztuczne oparte na paliwach kopalnych. Przykładem takiej innowacji jest firma Notpla, powstała przy Imperial College London, która opracowuje naprawdę zrównoważone opakowania z wodorostów i roślin, które naturalnie się rozkładają. Dzięki temu konsumentom dostarcza się wygodę jednorazowego użytku, nie pozostawiając śladu z tworzyw sztucznych. Ich produkty obejmują opakowania jadalne w płynie, jak Ooho, oraz ekologiczne alternatywy dla saszetek foliowych na wynos. BASF od pewnego czasu pomaga firmom zoptymalizować opakowania, wykorzystując innowacyjne rozwiązania chemiczne, jednocześnie ograniczając marnotrawstwo żywności poprzez ulepszanie procesów w celu zwiększenia wydajności. Brytyjska firma badawczo-rozwojowa Mimica opracowała produkt o nazwie Bump, wykorzystujący chemię żelu do zmniejszenia marnotrawstwa żywności i napojów. Zachęca on konsumentów do przechowywania żywności w odpowiedniej temperaturze, co maksymalizuje okres przydatności do spożycia i chroni doskonałe jedzenie przed zmarnowaniem.

Oczywista troska o kryzysy klimatyczne, takie jak huragany i pożary, często przyciąga uwagę na całym świecie, podczas gdy groźne zanieczyszczenia plastikowe często pozostają niezauważone. Jednak Organizacja Narodów Zjednoczonych skupia się teraz na inicjatywie, która ma na celu rozwiązanie tego niepozornego, lecz powszechnego zagrożenia dla naszej planety.
Co roku na całym świecie wytwarza się ogromne ilości plastiku, a ta liczba ma potroić się do 2060 roku. Produkcja tworzyw sztucznych, głównie oparta na paliwach kopalnych, nie tylko zaostrza kryzys klimatyczny, ale również zatruwa nasze środowisko odpadami. Niewiarygodnie, tylko około 5% tworzyw sztucznych jest poddawanych recyklingowi w USA, podczas gdy większość z nich trafia na składowiska śmieci, jest spalana lub pozostawiana w naszym naturalnym środowisku. Te plastiki rozkładają się na mikroszczątki, maleńkie cząsteczki, które obecnie przesiąkły każdy zakątek naszej planety, od głębin oceanów po nasze ciała.

Projekt traktatu ONZ daje nam powód do nadziei. Ten dokument, nadal w fazie negocjacji, prezentuje możliwe rozwiązania i środki interwencji w walce z zanieczyszczeniem plastikiem. Zaproponowane cele obejmują ochronę zdrowia ludzkiego i środowiska przed zanieczyszczeniem plastikiem lub całkowitą eliminację plastiku. Te potencjalne rozwiązania obejmują zmniejszenie produkcji jednorazowych plastików o połowę do 2050 roku, a także regulację szkodliwych substancji, które często występują w tworzywach sztucznych.

Jednak droga do finalizacji traktatu jest pełna wyzwań. Podobnie jak w przypadku wielu globalnych inicjatyw, narody nie zgadzają się co do poziomu ambicji i podejścia. Niektóre państwa opowiadają się za kompleksowym, wiążącym traktatem z konkretymi celami, podczas gdy inne preferują bardziej dobrowolne podejście. Można odnieść to do porównania z Porozumieniem Paryskim w sprawie Zmian Klimatu, gdzie państwa ustalają swoje własne cele, co przyniosło mieszane rezultaty. Projekt traktatu zajmuje się także wyzwaniami związanymi z mikroplastikami, zarówno tymi celowo dodawanymi, jak i tymi powstającymi w wyniku rozpadu większych tworzyw sztucznych, takich jak butelki. Mimo że problem jest rozpoznany, projekt wciąż stoi przed ogromnym zadaniem, proponując namacalne rozwiązania dla tego złożonego problemu. Podsumowując, choć przyszłość projektu traktatu pozostaje niepewna, jego istnienie jest ważnym krokiem w globalnym uznaniu, że zanieczyszczenie plastikiem stanowi realne zagrożenie. W trakcie negocjacji istnieje nadzieja na znalezienie kompleksowych rozwiązań, które chronią zarówno naszą planetę, jak i jej mieszkańców.