Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

Termin mikroplastiki jest mało znany i rozpoznawany przez większość ludzi, ale ONZ definiuje je jako małe cząsteczki plastiku o średnicy do 5 mm i uznaje ich obecność za zagrożenie dla środowiska morskiego. Mikrodrobiny plastiku są specyficznym rodzajem plastiku, który odgrywa dużą rolę w naszym ekosystemie i ma poważny wpływ na organizmy morskie. Niestety, ludzie na co dzień wchodzą w interakcję z mikroplastikami, a według ONZ, trawimy do 50 000 mikroplastików rocznie tylko z pożywienia. Mikroplastiki są wszędzie i mogą dostać się do naszej żywności poprzez zanieczyszczenie wody, gleby, powietrza i łańcuch pokarmowy. Nawet owoców i warzyw, które jemy, mogą zawierać mikrodrobiny plastiku, które zostały wchłonięte przez korzenie roślin. To zjawisko ma ogromne konsekwencje dla nas i dla naszego środowiska, dlatego ważne jest, abyśmy podejmowali działania mające na celu ograniczenie ilości mikroplastików w naszym otoczeniu.

Dodatkowo, możemy także wybierać produkty, które nie zawierają mikroplastików, takie jak kosmetyki bez mikroperł, a także zwracać uwagę na opakowania produktów, które kupujemy. Istnieją także inicjatywy społeczne i organizacje, które walczą z problemem mikroplastików, takie jak organizacja Ocean Cleanup, która działa na rzecz usuwania plastikowych odpadów z oceanów. W końcu, edukacja i podnoszenie świadomości na temat problemu mikroplastików są kluczowe dla zapobiegania dalszemu zanieczyszczeniu i ochrony naszego zdrowia i środowiska.

W Kenii, zakazane plastikowe torby na zakupy nadal są powszechnie stosowane przez większość sklepów spożywczych, pomimo wprowadzenia zakazu sześć lat temu. Handlarze warzywami i żywnością twierdzą, że nie otrzymali alternatywy, a władze nie zapewniły im wystarczającej pomocy przy przestrzeganiu zakazu. Według Ministerstwa Środowiska, posiadanie plastikowych toreb na zakupy pociąga za sobą surowe kary, w tym grzywny lub karę pozbawienia wolności. Pomimo tych przepisów, tworzywa sztuczne wciąż są dostępne na rynku, a Państwowy Zarząd Środowiska podejmuje działania przeciwko sprzedawcom stosującym się do zakazu. Dyrektor generalny Nema, Mamo Mamo, powiedział, że ponad 100 handlarzy i trzech hurtowników / dystrybutorów zostało aresztowanych i postawionych w stan oskarżenia za stosowanie zakazanych plastikowych toreb na zakupy. Powiedziano, że rządowy zespół składający się z wielu agencji, w tym Nema, Krajowej Służby Policyjnej, Kenijskiego Urzędu Skarbowego, organów celnych, zajmujących się zwalczaniem fałszerstw oraz innych agencji regulacyjnych, we współpracy z rządami hrabstw, pracuje całą dobę, aby upewnić się, że zakaz stosowania tworzyw sztucznych jest egzekwowany. Jednakże istnieją nieprawidłowości, ponieważ władze mają niewielu inspektorów ochrony środowiska oraz brakuje zasobów do przeprowadzenia skutecznego nadzoru i inspekcji na całym terenie kraju, w tym również na posterunkach granicznych. Nema podejrzewa, że zakazane tworzywa sztuczne pochodzą z innych krajów, takich jak Tanzania, Somalia i Uganda. Rząd boryka się również z wyzwaniami, między innymi na posterunkach granicznych Garissa, Mandera, Moyale, Busia, Taita Taveta i Namanga. W związku z tym, rząd zakazał używania tworzyw sztucznych jednorazowego użytku na obszarach chronionych. W dniu 5 czerwca 2019 roku, Kenia wprowadziła również zakaz używania tworzyw sztucznych jednorazowego użytku na plażach, parkach narodowych, lasach oraz obszarach chronionych. Zakaz ten dotyczy również wprowadzania na te tereny jednorazowych plastikowych butelek na wodę, kubków, talerzy, sztućców oraz słomek. Jednakże, mimo rygorystycznych środków, rynek kenijski wciąż jest zalewany zakazanymi tworzywami sztucznymi, nawet na obszarach chronionych. Równocześnie najlepsi naukowcy ostrzegają, że do 2050 roku w oceanach może znajdować się więcej tworzyw sztucznych niż ryb, co będzie miało jeszcze bardziej drastyczne skutki. Tworzywa sztuczne przedostają się do organizmów ludzkich wraz z owocami morza, napojami i nawet solą kuchenną. Przenikają przez skórę i są wdychane, gdy unoszą się w powietrzu. Według raportu UNEP, co roku do zbiorników wodnych trafia co najmniej 11 milionów ton plastiku. To odpowiada jednej śmieciarce wyrzucanej co minutę. Produkcja tworzyw sztucznych i zanieczyszczenie wpływają na potrójny kryzys planetarny związany ze zmianami klimatycznymi, utratą różnorodności biologicznej i zanieczyszczeniem, co może doprowadzić do katastrofy o globalnych rozmiarach. UNEP ostrzega, że narażenie na tworzywa sztuczne może zagrażać zdrowiu ludzkiemu, wpływając negatywnie na płodność, aktywność hormonalną, metaboliczną i neurologiczną, a otwarte spalanie tworzyw sztucznych przyczynia się do zanieczyszczenia powietrza.

Mimo to, wiele osób ma nadzieję, że trwające globalne wysiłki mogą odwrócić ten trend. 2 marca ubiegłego roku walka z zanieczyszczeniem tworzywami sztucznymi nabrała tempa, gdy przedstawiciele państw członkowskich ONZ poparli historyczną rezolucję na Zgromadzeniu ds. Środowiska ONZ, która ma doprowadzić do zakończenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi i ustanowienia prawnie wiążącego międzynarodowego porozumienia do 2024 roku. Ta rezolucja dotyczy całego cyklu życia plastiku, włączając w to produkcję, projektowanie i utylizację. Nema ma nadzieję, że przyjęta prawnie wiążąca umowa wzmocni jej pracę. Rezolucja została opracowana na podstawie trzech projektów z różnych krajów i powołała Międzyrządowy Komitet Negocjacyjny, który rozpoczął pracę w zeszłym roku, z ambicją ukończenia projektu globalnej, prawnie wiążącej umowy do końca 2024 roku. Oczekuje się, że przedstawi on prawnie wiążący instrument, który uwzględnia różnorodne alternatywy dotyczące pełnego cyklu życia tworzyw sztucznych, projektowania produktów i materiałów nadających się do ponownego użycia i recyklingu oraz potrzebę wzmocnionej współpracy międzynarodowej w celu ułatwienia dostępu do technologii, budowania potencjału i prowadzenia badań naukowych oraz współpracy technicznej. Kenia ma nadzieję, że rezolucje zgromadzenia ONZ pomogą krajom Wspólnoty Wschodnioafrykańskiej skutecznie przeciwdziałać problemowi plastikowych odpadów. Jest to szczególnie istotne, ponieważ zakaz stosowania tworzyw sztucznych w różnych krajach EAC nie jest spójny. Rwanda wprowadziła całkowity zakaz używania plastikowych przedmiotów jednorazowego użytku, a Tanzania zakazała również jednorazowych tworzyw sztucznych. Uganda z kolei zakazała stosowania toreb polietylenowych o grubości poniżej 30 mikronów, ale ta polityka nie jest w pełni egzekwowana. Burundi wprowadziło zakaz plastikowych toreb na zakupy i niektórych opakowań, podczas gdy Sudan Południowy zakazał plastikowych toreb na zakupy. Jednakże, polityki i ich wdrażanie różnią się w poszczególnych krajach. Bez silnego konsensusu regionalnego i wdrożenia skutecznych polityk dotyczących odpadów z tworzyw sztucznych, łatwo jest, aby takie odpady przemieszczały się między miastami i krajami, zwłaszcza że większość granic Kenii jest "porowata", co ułatwia przepływ odpadów.

Eksperci alarmują, że ilość plastiku zanieczyszczającego oceany może potroić się do 2040 roku, jeśli nie zostaną podjęte natychmiastowe działania. Badania przeprowadzone na podstawie danych zebranych z 11 777 stacji morskich w sześciu głównych obszarach morskich od 1979 do 2019 roku pokazują, że rosnący poziom zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi był ignorowany przez zbyt długi czas. Według przewidywań, jeśli globalna polityka dotycząca zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi nie zostanie wprowadzona, ilość plastiku w oceanach może wzrosnąć o 2,6% do 2040 roku.

Marcus Erickson, współzałożyciel Amerykańskiego Instytutu Badań, podkreślił znaczenie przestrzegania międzynarodowych konwencji ONZ w zakresie kontroli zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Naukowiec zwrócił uwagę, że mikrodrobiny plastiku stanowią poważne zagrożenie dla zwierząt morskich i jakości wody. Paul Harvey, australijski naukowiec specjalizujący się w redukcji zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, określił dane z raportu jako "szokująco niezwykłe". Jest to kolejny sygnał, że natychmiastowe działania są potrzebne, aby zminimalizować wpływ plastiku na nasze środowisko naturalne. Organizacja Narodów Zjednoczonych prowadzi obecnie negocjacje w sprawie traktatu mającego na celu zwalczanie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. W celu skutecznego rozwiązania tego problemu, istnieje wiele działań, które mogą zostać podjęte przez społeczność międzynarodową.

Wymieniając najważniejsze

- Wdrażanie bardziej rygorystycznych zasad i przepisów, aby kontrolować zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi.

- Zwiększenie świadomości społecznej na temat szkodliwych skutków zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Opracowywanie i promowanie alternatyw dla tworzyw sztucznych.

- Zachęcanie do korzystania z produktów wielokrotnego użytku i biodegradowalnych.

- Tworzenie większej liczby zakładów recyklingu i poprawa efektywności procesu recyklingu.

- Przeprowadzanie regularnych akcji sprzątania, aby usuwać plastikowe odpady z oceanów.

- Opracowywanie innowacyjnych technologii usuwania plastikowych odpadów z oceanów.

- Zachęcanie do badań i rozwoju materiałów przyjaznych dla środowiska.

- Wspieranie i finansowanie organizacji działających na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Zakazywanie jednorazowych tworzyw sztucznych.

- Wdrażanie systemów kaucji za plastikowe butelki i inne materiały opakowaniowe.

- Podnoszenie podatków na wyroby z tworzyw sztucznych.

- Zachęcanie firm do przyjmowania zrównoważonych praktyk w ich działalności.

- Promowanie zrównoważonych praktyk turystycznych, w tym ograniczanie odpadów z tworzyw sztucznych.

- Zwiększanie kar dla firm i osób, które naruszają przepisy dotyczące zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Opracowanie lepszych systemów gospodarowania odpadami w społecznościach przybrzeżnych.

- Zwiększenie współpracy międzynarodowej w celu rozwiązania problemu zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Przede wszystkim, wdrożenie środków zapobiegających przedostawaniu się odpadów z tworzyw sztucznych do oceanów, takich jak poprawa gospodarowania odpadami na lądzie.

- Zachęcanie sektora rybołówstwa i żeglugi do przyjmowania praktyk przyjaznych dla środowiska.

- Zaostrz przepisy i przeprowadzaj bardziej rygorystyczne kontrole w celu ograniczenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, skupiając się na ograniczeniu produkcji i stosowania tworzyw jednorazowego użytku.

- Edukuj społeczeństwo na temat szkodliwych skutków zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi dla środowiska i zdrowia ludzi.

- Opracowuj i promuj alternatywy dla tworzyw sztucznych, takie jak produkty biodegradowalne lub wielokrotnego użytku, a także zachęcaj do ich stosowania.

- Rozwijaj innowacyjne technologie usuwania plastikowych odpadów z oceanów i przede wszystkim zapobiegaj ich przedostawaniu się do wód morskich.

- Wspieraj badania i rozwój materiałów przyjaznych dla środowiska oraz organizacje, które działają na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi.

- Zakazuj używania tworzyw sztucznych jednorazowego użytku i wprowadzaj systemy kaucji za butelki i inne materiały opakowaniowe.

- Podnoszenie podatków na produkty z tworzyw sztucznych, aby zniechęcić do ich używania i zachęcić do zrównoważonych alternatyw.

- Zwiększaj współpracę międzynarodową w celu rozwiązania problemu zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi i opracowania globalnych rozwiązań tego problemu.

- Zachęcaj sektor rybołówstwa i żeglugi do przyjmowania praktyk przyjaznych dla środowiska i zmniejszania ich udziału w zanieczyszczeniu tworzywami sztucznymi.

- Zachęcaj ludzi do ograniczania własnego zużycia i utylizacji plastiku poprzez przyjmowanie zrównoważonych nawyków, takich jak stosowanie wielokrotnego użytku toreb i pojemników oraz właściwe recykling.

Eksperci alarmują, że ilość plastiku zanieczyszczającego oceany może potroić się do 2040 roku, jeśli nie zostaną podjęte natychmiastowe działania. Badania przeprowadzone na podstawie danych zebranych z 11 777 stacji morskich w sześciu głównych obszarach morskich od 1979 do 2019 roku pokazują, że rosnący poziom zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi był ignorowany przez zbyt długi czas. Według przewidywań, jeśli globalna polityka dotycząca zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi nie zostanie wprowadzona, ilość plastiku w oceanach może wzrosnąć o 2,6% do 2040 roku.

Marcus Erickson, współzałożyciel Amerykańskiego Instytutu Badań, podkreślił znaczenie przestrzegania międzynarodowych konwencji ONZ w zakresie kontroli zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. Naukowiec zwrócił uwagę, że mikrodrobiny plastiku stanowią poważne zagrożenie dla zwierząt morskich i jakości wody. Paul Harvey, australijski naukowiec specjalizujący się w redukcji zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi, określił dane z raportu jako "szokująco niezwykłe". Jest to kolejny sygnał, że natychmiastowe działania są potrzebne, aby zminimalizować wpływ plastiku na nasze środowisko naturalne. Organizacja Narodów Zjednoczonych prowadzi obecnie negocjacje w sprawie traktatu mającego na celu zwalczanie zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. W celu skutecznego rozwiązania tego problemu, istnieje wiele działań, które mogą zostać podjęte przez społeczność międzynarodową.

Wymieniając najważniejsze

Według Centrum Międzynarodowego Prawa Ochrony Środowiska, badania dotyczące wdychania mikro- i nanoplastików wykazują wiele niepożądanych skutków dla dróg oddechowych oraz poza nimi, włącznie z podrażnieniami oraz wystąpieniem raka w przypadkach przewlekłego narażenia. Badania sugerują również potencjalny wpływ na rozwój wczesnego dzieciństwa i nieproporcjonalne wskaźniki narażenia na mikroplastik w zależności od płci i społeczeństwa. Giulia Carlini, starszy prawnik w CIEL, zauważa, że mikro- i nanoplastiki są przyczyną zanieczyszczenia powietrza i mogą działać jak "konie trojańskie", przenosząc szkodliwe substancje do organizmu poprzez wdychanie, wchłanianie i połykanie. Te szkodliwe substancje obejmują chemikalia zaburzające hormony, związane z cukrzycą, bezpłodnością i nowotworami związanymi z hormonami. Mikro i nanoplastiki, unoszące się w powietrzu, mogą przemieszczać się szybko i pokonywać duże odległości, dotykając nawet odległe populacje. Emisje mikrodrobin plastiku w powietrzu są wszechobecne w środowisku i mogą być celowo wytwarzane lub wynikać z rozdrobnienia większych tworzyw sztucznych. W każdym przypadku są one częścią większej historii tworzyw sztucznych, ponieważ są dziełem człowieka. Ludzie są codziennie narażeni na wiele zanieczyszczeń, włącznie z mikro- i nanoplastikami, które są spożywane z innych źródeł, takich jak żywność lub napoje. Naukowcy już zidentyfikowali chorobę ptaków morskich powodowaną przez tworzywa sztuczne, znaną jako "plastykoza".

Mimo że badania nad mikro- i nanoplastikami unoszącymi się w powietrzu są wciąż w początkowej fazie, a pełne zrozumienie narażenia ludzi na nie jest wciąż niejasne, naukowcy wyraźnie stwierdzili, że tworzywa sztuczne stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzkiego. Narażenie na tworzywa sztuczne zwykle występuje wraz z innymi substancjami toksycznymi. Według Carlini, ponad 10 000 chemikaliów jest używanych w produkcji tworzyw sztucznych, a ponad 2400 z nich zostało uznanych za potencjalne zagrożenie, ponieważ spełniają jedno lub więcej kryteriów UE dotyczących trwałości, bioakumulacji i toksyczności. Wiele innych chemikaliów nie zostało jeszcze odpowiednio przetestowanych. Organy regulacyjne powinny stosować zasadę ostrożności, aby uwzględnić ryzyko łącznego narażenia. Jeśli nie zostaną podjęte żadne działania, ilość emisji mikroplastiku i nanoplastiku do powietrza będzie rosła wraz ze wzrostem produkcji tworzyw sztucznych, co zwiększy ryzyko toksycznych skutków i rozprzestrzeniania się potencjalnie szkodliwych chemikaliów. Według Carlini, organy regulacyjne powinny radykalnie ograniczyć produkcję tworzyw sztucznych i wycofać niebezpieczne chemikalia.

Badania przeprowadzone przez CIEL wykazują, że stężenie mikro- i nanoplastików wewnątrz pomieszczeń może być nawet wyższe niż na zewnątrz. Ta sytuacja jest szczególnie niepokojąca, biorąc pod uwagę, że ludzie, zwłaszcza w Ameryce i Europie, spędzają około 70-90% czasu wewnątrz pomieszczeń, ostrzega Carlini.

„Ogólnie rzecz biorąc, naukowcy odkryli, że konsekwencje zdrowotne związane z produkcją tworzyw sztucznych nieproporcjonalnie wpływają na osoby wrażliwe, społeczności o niskich dochodach, mieszkańców krajów o małych i średnich dochodach, pracowników zakładów produkujących tworzywa sztuczne oraz osoby zamieszkujące w otoczonych przez nie fabrykach społecznościach”. Jeśli chodzi o płeć, Carlini mówi, że kobiety są generalnie bardziej narażone na toksyczne narażenie ze względu na normy społeczne, status społeczno-ekonomiczny, trendy demograficzne oraz czynniki biologiczne, takie jak masa ciała, tkanka tłuszczowa, poziom hormonów i enzymów. „Ciąża i dzieciństwo są szczególnie podatne na negatywne skutki obecności mikro- i nanoplastików w powietrzu ze względu na zwiększony stres immunologiczny, naczyniowy i narządowy wynikający z tempa wzrostu” – mówi. „Chociaż ważne jest, aby mieć więcej danych z podziałem na płeć, to już wykryto mikro- i nanoplastiki u ludzi, od krwi po łożyska, mleko matki, po jądra i nasienie. Jasne jest, że mikro- i nanoplastiki nie należą do żadnych ludzkich ciał” – podkreśla Carlini. Działania państwowe i prywatne są niezbędne, aby rozwiązać problem mikroplastiku w powietrzu, ostrzega Carlini, i negocjacje dotyczące nowego światowego traktatu w sprawie tworzyw sztucznych stanowią ważną okazję do podjęcia działań. Według Carlini, negocjatorzy powinni patrzeć na kryzys związanym z tworzywami sztucznymi w szerszym kontekście, niż tylko jako problem z odpadami morskimi, i zobaczyć wpływ całego cyklu życia tworzyw sztucznych na środowisko i organizmy ludzkie. Chociaż pełny wpływ mikroplastiku na zdrowie człowieka, klimat i środowisko nie jest jeszcze znany, naukowcy wiedzą wystarczająco dużo, aby stwierdzić, że istnieją zagrożenia. Dlatego CIEL wzywa negocjatorów do podjęcia zasad ostrożności i ustanowienia wiążących przepisów, które radykalnie ograniczą produkcję tworzyw sztucznych i wycofają niebezpieczne chemikalia na całym świecie. W sektorze prywatnym zaczyna się pojawiać zmiana, zauważa Carlini. W przypadku „wiecznych chemikaliów”, takich jak PFAS, wiele wpływowych firm dąży do wyeliminowania toksycznych inwestycji i przestawienia się na zrównoważony rozwój i zdrowie, zanim zostaną wprowadzone zakazy regulacyjne. Liderzy i inwestorzy muszą skupić się na bezpiecznych, nietoksycznych, nadających się do ponownego użycia materiałach i produktach.