Jednorazowy plastik bywa szkodliwy

W odpowiedzi na rosnące zagrożenia związane z ekspozycją na tworzywa sztuczne i toksyczne substancje chemiczne, kilka renomowanych szpitali dołączyło do przełomowej kampanii „Born Green Generation”. Jej celem jest zapewnienie długoterminowej ochrony dzieci poprzez ograniczenie kontaktu z niebezpiecznymi materiałami w placówkach opieki zdrowotnej.

Kluczowe znaczenie pierwszych 1000 dni życia

Okres pierwszych 1000 dni życia ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i rozwoju człowieka, a jego wpływ odczuwalny jest przez całe życie. Jednak, jak zauważyła organizacja Health Care Without Harm Europe w grudniowym komunikacie prasowym, niemowlęta w placówkach medycznych często są narażone na kontakt z materiałami, które zawierają substancje zaburzające gospodarkę hormonalną. Te związki są powiązane z rozwojem chorób przewlekłych, cukrzycy i nowotworów.

Działania na rzecz ochrony przyszłych pokoleń

Inicjatywa „Born Green Generation” mobilizuje personel medyczny, rodziców, uniwersytety, decydentów i liderów opinii do podjęcia zobowiązań mających na celu eliminację plastiku i toksyn z sektora opieki zdrowotnej do 2030 roku. W Wielkiej Brytanii do kampanii przystąpiły już takie placówki, jak Great Ormond Street Hospital for Children – NHS Foundation Trust oraz Newcastle Upon Tyne Hospitals – NHS Foundation Trust.
„Podjęliśmy kroki, aby ograniczyć stosowanie jednorazowego plastiku na rzecz alternatyw wielokrotnego użytku oraz edukujemy personel i pacjentów w zakresie unikania szkodliwych chemikaliów” – powiedział James Dixon, zastępca dyrektora ds. zrównoważonego rozwoju w Newcastle Hospitals.

Wypracowywanie nowych rozwiązań

Chociaż plastik jest powszechnie wykorzystywany w sektorze medycznym ze względu na swoją trwałość, dane Healthcare Plastics Recycling Center wskazują, że do 2025 roku globalna produkcja plastiku na potrzeby opieki zdrowotnej przekroczy 48 miliardów funtów. Większość tych odpadów trafia na wysypiska lub do spalarni, co prowadzi do uwalniania toksyn i gazów cieplarnianych.
Innowatorzy w branży medycznej dążą do wprowadzenia ekologicznych alternatyw, które nadają się do recyklingu. Wprowadzane są również wielokrotnego użytku urządzenia medyczne, jednak pełne wykorzystanie potencjału tych technologii wymaga dalszych inwestycji i badań.

Współpraca międzynarodowa

Do inicjatywy dołączyły również duńskie Center for Sustainable Hospitals – Region Midtjylland, francuskie Centre Hospitalier Angoulême, a także Bern University of Applied Sciences w Szwajcarii i University of Malta. „Wstępne wyniki naszych działań są bardzo obiecujące. Chcemy być wzorem dla innych placówek położniczych, neonatologicznych i pediatrycznych w całej Europie” – powiedziała Dominique Licaud, koordynatorka Centre Hospitalier Angoulême.

Wezwanie do działania

„Born Green Generation to coś więcej niż kampania – to ruch na rzecz fundamentalnych zmian w ochronie zdrowia przyszłych pokoleń” – podkreślił Mark Wilson, dyrektor wykonawczy Health Care Without Harm Europe. „Musimy podejmować konkretne działania w celu ograniczenia kontaktu z plastikiem i toksynami oraz zminimalizowania ich wpływu na zdrowie ludzi i środowisko”.
Kampania ta jest inspirującym krokiem w stronę zrównoważonej i odpowiedzialnej opieki zdrowotnej, która stawia zdrowie dzieci i środowisko na pierwszym miejscu.

Odnowione plastikowe beczki klasy spożywczej to używane pojemniki, które zostały poddane starannemu procesowi renowacji w celu spełnienia rygorystycznych norm bezpieczeństwa i jakości dotyczących przechowywania żywności. Proces ten obejmuje dokładne czyszczenie, szczegółową inspekcję oraz testy, które potwierdzają brak zanieczyszczeń, uszkodzeń czy pozostałości mogących zagrażać bezpieczeństwu przechowywanej żywności. Dzięki swojej trwałości i wszechstronności, beczki te są często wykorzystywane do przechowywania dużych ilości produktów spożywczych, takich jak oleje czy inne składniki. Podobnie jest z produktami typu kubki wielokrotnego użytku na napoje. Ich ponowne wykorzystanie wydłuża cykl życia plastikowych pojemników, oferując ekonomiczne i ekologiczne rozwiązanie w porównaniu do zakupu nowych beczek klasy spożywczej.

Czym są plastikowe beczki przeznaczone do kontaktu z żywnością?

Plastikowe beczki spożywcze to trwałe, specjalistyczne pojemniki zaprojektowane z myślą o bezpiecznym przechowywaniu i transporcie żywności. Produkty te spełniają surowe wytyczne, aby zapobiec zanieczyszczeniom szkodliwymi substancjami chemicznymi czy niepożądanymi zapachami. Wykonane z nietoksycznych materiałów, takich jak polietylen o wysokiej gęstości (HDPE), są powszechnie stosowane w przemyśle spożywczym, zwłaszcza do przechowywania takich produktów jak syropy, oleje czy składniki suche.
„Bezpieczne dla żywności” a „klasy spożywczej” – różnice
Choć terminy „bezpieczne dla żywności” i „klasy spożywczej” bywają używane zamiennie, ich znaczenie różni się.
Klasy spożywczej – materiał dopuszczony do kontaktu z żywnością, ale niekoniecznie gwarantujący pełne bezpieczeństwo w praktycznym użyciu.
Bezpieczne dla żywności – oznacza, że pojemnik jest w pełni bezpieczny do przechowywania żywności, bez ryzyka zagrożenia dla jej jakości czy zdrowia konsumentów.
Podsumowując, wszystkie materiały „bezpieczne dla żywności” są „klasy spożywczej”, lecz nie odwrotnie.

Co decyduje o tym, że pojemnik nadaje się do kontaktu z żywnością?

Pojemniki przeznaczone do kontaktu z żywnością muszą spełniać szereg rygorystycznych norm, w tym:
1. Materiały – brak szkodliwych dodatków, barwników czy toksycznych chemikaliów. Pojemniki najczęściej wykonane są z HDPE, który jest trwały i chemicznie obojętny.
2. Proces produkcji – kontrolowane warunki wytwarzania, minimalizujące ryzyko zanieczyszczeń.
3. Bezpieczeństwo chemiczne – brak uwalniania substancji szkodliwych, nawet w kontakcie z kwaśnymi czy tłustymi produktami spożywczymi.
Dzięki tym cechom pojemniki są niezawodne zarówno w zastosowaniach prywatnych, jak i komercyjnych.

Jak sprawdzić, czy pojemnik nadaje się do przechowywania żywności?

Aby upewnić się, że pojemnik plastikowy jest odpowiedni do przechowywania żywności, należy zwrócić uwagę na:
- Symbole zatwierdzenia – np. znak widelca i kieliszka, oznaczający zgodność z normami kontaktu z żywnością.
- Kod recyklingu – numery „1”, „2”, „4” i „5” wskazują na bezpieczność dla żywności, podczas gdy „3” i „6” nie są zalecane.
W przypadku wątpliwości najlepiej unikać pojemników bez wyraźnego oznaczenia zgodności z normami bezpieczeństwa żywności.

Zastosowanie przemysłowe pojemników klasy spożywczej

Plastikowe pojemniki spożywcze znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle, w tym:
- Kuchnie komercyjne – bezpieczne przechowywanie składników i sosów w dużych ilościach.
- Magazyny i zakłady przetwórcze – przechowywanie hurtowych ilości składników, np. syropów czy mąki.
- Sektor transportowy – bezpieczne przewożenie żywności na duże odległości.
Ich trwałość, odporność chemiczna i łatwość czyszczenia sprawiają, że są niezbędnym elementem w łańcuchu dostaw żywności, gwarantując jej bezpieczeństwo na każdym etapie.

Vermont Public Interest Research Group (VPIRG) dostarcza konsumentom praktycznych wskazówek i zaleceń, jak unikać nadmiernego stosowania opakowań i toksycznych produktów plastikowych, szczególnie w czasie świątecznym.
W ramach swoich działań, organizacja Vermont Public Interest Research and Education Fund opublikowała raport pt. „Tis the Season for Less Plastic” („Czas na mniej plastiku”), w którym przedstawiono przykłady produktów zawierających toksyczne substancje chemiczne lub wyróżniających się nadmiernym opakowaniem, co prowadzi do generowania zbędnych odpadów.
Paul Burns, dyrektor wykonawczy VPIRG, podkreśla, że w okresie od Święta Dziękczynienia do Nowego Roku ilość odpadów wytwarzanych w gospodarstwach domowych wzrasta o 25%, z czego znaczną część stanowią plastikowe opakowania.
„To wyjątkowy czas spędzany z rodziną i przyjaciółmi, ale także doskonała okazja, by zastanowić się nad ilością odpadów, jakie generujemy, oraz nad tym, jak możemy temu przeciwdziałać poprzez świadome zakupy i zachęcanie firm oraz rządu do podjęcia działań” – wskazuje Burns.

Toksyczne substancje w codziennych produktach

Jako przykład Burns zwraca uwagę na czarne plastikowe przybory kuchenne, które często zawierają toksyczne substancje zmniejszające palność.
„Codzienne narzędzia kuchenne wykonane z czarnego plastiku mogą stanowić zagrożenie zdrowotne. Alternatywą są przybory wykonane z silikonu lub drewna, które są równie funkcjonalne, a jednocześnie wolne od niebezpiecznych związków chemicznych” – dodaje.

Nadmiar opakowań – problem, któremu można zaradzić

W raporcie podkreślono również problem nadmiernego pakowania produktów spożywczych. Przykładem są warzywa, takie jak ziemniaki, które mają naturalną ochronę i nie wymagają dodatkowego plastikowego opakowania.
„Opakowania tego typu są zbędne i powodują niepotrzebne marnotrawstwo zasobów” – zauważa Burns, wskazując na rosnącą liczbę warzyw sprzedawanych w plastikowych osłonach.

Jednorazowe produkty a środowisko

Alexis Drown, specjalistka ds. ochrony środowiska w VPIRG, zwraca uwagę na codzienne zużycie jednorazowych kapsułek do kawy – od 50 do 60 milionów sztuk dziennie.
„Wielorazowe kapsułki do kawy są nie tylko bardziej przyjazne dla środowiska, ale również znacznie tańsze. Dzięki nim ograniczamy ilość odpadów i oszczędzamy pieniądze” – podkreśla Drown.

Produkty dla dzieci zawierające toksyczne związki

Burns wskazuje również na problem obecności toksycznych substancji chemicznych w produktach przeznaczonych dla dzieci, takich jak poliestrowe spodnie dresowe. W stanie Vermont producenci mają obowiązek zgłaszania takich produktów, jednak Burns zauważa, że dostęp do bazy danych z tymi informacjami jest utrudniony.
„Vermont powinien nie tylko wymagać zgłoszeń, ale również podjąć bardziej stanowcze działania w celu eliminacji toksycznych chemikaliów z rynku” – apeluje Burns.

Proekologiczne wybory konsumentów

VPIRG zachęca konsumentów do wybierania produktów lokalnych lub zamawiania ich od firm wykorzystujących naturalne i biodegradowalne materiały, takie jak wióry drzewne czy gazety. Takie decyzje mogą znacząco ograniczyć ilość plastiku w codziennym życiu, szczególnie w okresie świątecznym.

Mikroplastik w owocach morza – zagrożenie dla zdrowia i środowiska

Nie jest tajemnicą, że konsumując smaczny kawałek ryby czy talerz owoców morza, nie dostarczamy organizmowi wyłącznie cennych kwasów omega-3 i witaminy D. Niestety, oprócz tych korzyści, mogą one zawierać również niepożądane składniki – mikro- i nanoplastiki.

Te drobiny plastiku, o średnicy mniejszej niż 5 milimetrów, przedostają się do oceanów wraz z odpadami wytwarzanymi przez człowieka, a następnie przenikają do łańcucha pokarmowego. Według badań przeprowadzonych przez Ifremer, szacuje się, że około 24 400 miliardów mikroplastików unosi się na powierzchni oceanów.

Plastikowe cząsteczki wykrywane są we wszystkich organizmach morskich – od mikroalg po ryby znajdujące się na wyższych szczeblach łańcucha pokarmowego. Obecność tych zanieczyszczeń nie tylko zagraża delikatnym ekosystemom morskim, ale również budzi uzasadnione obawy dotyczące ich potencjalnego wpływu na zdrowie człowieka.

Jakie są rzeczywiste zagrożenia wynikające z kumulacji tych zanieczyszczeń w organizmach morskich? Jakie ryzyko mogą one stwarzać dla naszego zdrowia? Na te pytania naukowcy wciąż poszukują odpowiedzi, badając zarówno skalę problemu, jak i jego długoterminowe konsekwencje.

Mikro- i nanoplastik: niewidzialne zagrożenie dla środowiska i zdrowia

Od lat 50. XX wieku globalna produkcja plastiku wzrasta w zastraszającym tempie, osiągając w Europie 58 milionów ton w 2022 roku. Ten dynamiczny rozwój doprowadził do powstania ogromnych ilości odpadów, które dziś stanowią poważne wyzwanie dla środowiska.

Z upływem czasu większe odpady plastikowe ulegają rozkładowi pod wpływem wiatru, fal, światła słonecznego oraz mikroorganizmów, tworząc mikroplastik (o rozmiarze 1–5 mm) i nanoplastik (mniejszy niż 100 nanometrów). Te niewielkie cząsteczki zanieczyszczają każdą część środowiska – powietrze, glebę i wodę, stając się wszechobecnym zagrożeniem.

Zjawisko, w którym cząsteczki plastiku gromadzą się w organizmach na różnych poziomach łańcucha pokarmowego, określane jest jako bioakumulacja. Nasze badania laboratoryjne wykazały, że w ekosystemach wodnych mikro- i nanoplastik jest spożywany przez szeroką gamę organizmów – od mikroalg, które stanowią podstawę łańcucha pokarmowego, po drapieżniki szczytowe, takie jak węgorze.

Wpływ na życie morskie

Spożywanie mikroplastiku przez organizmy morskie niesie ze sobą poważne konsekwencje. Badania wskazują, że mikroplastik może powodować toksyczne skutki, takie jak:

- blokowanie układu pokarmowego,
- aktywacja reakcji immunologicznych,
- uszkodzenia DNA,
- zakłócenia ekspresji genów kluczowych dla funkcji komórkowych.

Stopień tych skutków zależy od wielkości cząsteczek, ich składu chemicznego, stopnia degradacji oraz obecności potencjalnie toksycznych dodatków. Szczególne zagrożenie stanowią ftalany – substancje powszechnie stosowane w produkcji tworzyw sztucznych, które mogą zakłócać funkcjonowanie układu hormonalnego.

Zagrożenia dla zdrowia ludzkiego

Mikroplastik spożywany przez organizmy morskie nieuchronnie trafia do naszej diety. Szacuje się, że osoby regularnie spożywające owoce morza mogą konsumować rocznie tysiące cząsteczek mikroplastiku. Choć badania nad ich wpływem na zdrowie człowieka wciąż trwają, wyniki są niepokojące.

Badania wskazują, że mikro- i nanoplastik, po przedostaniu się do organizmu ludzkiego, może zakłócać funkcje komórkowe w sposób podobny do obserwowanego u zwierząt morskich. Dodatkowo te cząsteczki mogą działać jako nośniki patogenów i bakterii, zwiększając ryzyko chorób zakaźnych.

Pilne przeciwdziałanie bioakumulacji plastiku w łańcuchu pokarmowym jest kluczowe. Ograniczenie produkcji plastiku, wdrożenie bardziej efektywnych technologii recyklingu oraz edukacja społeczna mogą znacząco spowolnić postępujący kryzys środowiskowy i zdrowotny. Wspólne działania na rzecz redukcji zanieczyszczenia plastikiem są niezbędne, aby chronić zarówno ekosystemy, jak i zdrowie ludzi.

Nowe badania wskazują na istotne zagrożenie związane z interakcją PFAS i mikroplastików – dwóch powszechnie występujących substancji wytwarzanych przez człowieka. Badania wykazały, że ich synergiczne działanie zwiększa toksyczność, co rodzi poważne obawy dla zdrowia ludzi i środowiska.

Wyniki badania

Naukowcy z University of Birmingham poddali pchły wodne ekspozycji na mieszankę PFAS i mikroplastików, obserwując znaczne nasilenie skutków toksycznych. U badanych organizmów zaobserwowano m.in. obniżony wskaźnik urodzeń, opóźnienia w dojrzewaniu płciowym oraz zahamowanie wzrostu. Wyniki wskazują, że mieszanka tych substancji była znacznie bardziej toksyczna niż każda z nich badana osobno.

Zdaniem badaczy, około 40% zwiększonej toksyczności wynika z synergii między mikroplastikami a PFAS, prawdopodobnie związanej z ich interakcjami elektrostatycznymi. Pozostałą część przypisano kumulacji ich indywidualnych właściwości toksycznych.

Znaczenie odkrycia

Badacze podkreślają, że PFAS i mikroplastiki są zwykle badane oraz regulowane oddzielnie, co nie odzwierciedla realnych warunków, w których ludzie są jednocześnie narażeni na obie substancje. „Wyniki te uwypuklają pilną potrzebę dalszego badania wpływu mieszanin chemicznych na zdrowie zwierząt i ludzi” – napisali autorzy.

Charakterystyka substancji

PFAS: To grupa około 15 000 związków stosowanych w produktach odpornych na wodę, tłuszcz czy wysoką temperaturę. Ze względu na ich trwałość w środowisku nazywane są „wiecznymi chemikaliami”. PFAS wiąże się z ryzykiem rozwoju raka, chorób nerek i wątroby, zaburzeń odporności oraz wad wrodzonych.
Mikroplastiki: To mikroskopijne fragmenty plastiku, które powstają w wyniku degradacji większych produktów lub są celowo dodawane do kosmetyków i środków czystości. Ich zdolność do przenikania przez barierę krew-mózg i akumulacji w organizmach ludzkich wiąże się z szeregiem zagrożeń, takich jak zaburzenia hormonalne, problemy układu krążenia oraz uszkodzenia rozwojowe.
Częste stosowanie PFAS w produkcji plastiku oznacza, że mikroplastiki mogą zawierać te chemikalia, co dodatkowo zwiększa ich toksyczność.

Kontekst badań

Badanie przeprowadzono na pchłach wodnych, które są szczególnie wrażliwe na działanie toksycznych substancji, co czyni je modelowym organizmem w badaniach ekologicznych. Obiekty badawcze wystawiono na działanie mikroplastików PET oraz dwóch związków PFAS – PFOA i PFOS, które należą do najbardziej toksycznych i najczęściej występujących w środowisku.

Wnioski

Autorzy badania zwracają uwagę na potrzebę kontynuacji badań nad wpływem mieszanin chemicznych na organizmy żywe. Ich zdaniem, takie działania są kluczowe dla rozwoju efektywnych regulacji i ochrony przyrody. Wyniki znacząco poszerzają wiedzę na temat interakcji chemicznych i mogą stanowić podstawę dla skuteczniejszej ochrony zdrowia publicznego oraz środowiska naturalnego.

„Musimy kontynuować badania nad wpływem toksykologicznym tych substancji na przyrodę, aby dostarczać istotnych danych wspierających regulacje i działania ochronne” – podsumowali badacze.